100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

17
.3. Қурилишнинг моддий-техник базаси ва унинг тараққиѐт 
истиқболлари 
Қурилиш моддий ишлаб чиқариш тармоғи сифатида фақат 

---

262 
маҳсулот ишлаб чиқарибгина қолмай, балки бунинг учун у ѐки бу 
турдаги ресурсларни истеъмол қилади ѐки фойдаланади ҳам. Мавжуд 
маълумотларга 
кўра, 
қурилиш 
материаллари 
саноати 
маҳсулотларининг 80 фоизи, ѐғоч материалларининг тахминан ярми, 
металл прокатининг 20 фоиздан кўпроғи, машинасозлик саноати 
маҳсулотларининг 
10 
фоиздан 
кўпроқ 
қисми 
қурилишда 
фойдаланилади. Қурилиш харажатлари таркибида транспорт сарф-
харажатларининг қиймати 20-25 фоизни ташкил қилади. Бошқача 
қилиб айтганда, қурилишга иқтисодиѐт тармоқларининг деярли 
барчаси хизмат кўрсатади. 
Қурилишнинг 
моддий-техник 
базасини 
ривожлантиришда 
қурилиш материаллари саноати алоҳида ўрин тутади. Бу тармоқдаги 
корхоналар цемент, оҳак, гипс, ғишт, шиша, қоплама ва иссиқлик 
ўтказмайдиган материаллар, турли тўлдирмалар ишлаб чиқаради. 
2015 
йилда республика саноати корхоналарида 8459,8 минг тн цемент, 
1388,7 
минг м
3
йиғма темир-бетон конструкция ва буюмлар, 7226 минг 
м
2
дераза ойнаси, 1322 млн.дона шартли қурилиш ғишти, 6832,6 минг 
м
2
ички деворларни қоплаш учун мўлжалланган сирланган керамик 
плиткалар ва бошқа материаллар ишлаб чиқарилган
74
. 
Капитал қурилишда айрим турдаги материаллар истеъмолининг 
солиштирма улуши жуда каттадир. Масалан, тахминан 80% цемент, 
дераза ойнаси - 50%, ѐғоч материаллар - 35-40%, қора металлар 
прокати - 20%, юмшоқ қоплама материаллар - деярли 70% истеъмол 
қилинади. 
Қурилишнинг материаллар, конструкциялар, техникалар ва 
бошқа ишлаб чиқариш воситалари билан тўла таъминаш кўп жиҳатдан 
тармоқлараро 
алоқаларнинг 
мукаммаллиги 
ва 
янада 
ривожлантирилишига боғлиқдир. Бу эса, одатда, ишлаб чиқаришнинг 
тармоқлараро 
балансида 
ва 
маҳсулотнинг 
иқтисодиѐтдаги 
тақсимотида акс этади. 
Иқтисодиѐтда буйруқбозлик, марказлашган бошқарув ва 
режалаштириш тизимидан бозор тизимига ўтилиши, хўжалик 
субъектларига қурилишни ривожлантириш ва унинг моддий-техник 
базасини мустаҳкамлаш учун кенг имкониятлар очиб берди, бунда 
ҳудудий бошқарув органларининг роли кучайиб бормоқда. Аммо бу 
қурилишнинг 
ишлаб 
чиқариш 
базасини 
ривожлантириш 
ва 
мустаҳкамлаш ўз-ўзидан, стихияли равишда юз беради, дегани эмас. 
У қурилишнинг моддий-техник базасини ривожлантириш ва 
жойлаштириш ҳамда унинг ресурслар билан тўла таъминлаш илмий 
тамойилларига мос бўлиши лозим.
Қурилишнинг моддий-техник базасини ривожлантириш ва 
жойлаштириш учун қурилиш ҳудуди ва жойини танлашга таъсир 
74
Ўзбекистон саноати. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. 
Статистик тўплам. Тошкент 2016. Б.120-121. 

---

263 
қиладиган барча омиллар ва шартларни миқдорий ифодалашга имкон 
берадиган усулларга эга бўлиш лозим. Бундай усуллар - масаланинг 
оптимал 
ечимини 
топишга 
имкон 
берадиган