10-sinf Adabiyot Savolnoma 2019-yil 10-sinf adabiyot. 1-qism Kirish

TURDI FAROG’IY.
(XVIIasr o’rtalari-1699/1700)

1. 
   Turdi Farog’iy hayoti va ijodi haqidagi ma’lumotlarni qayerdan bilishimiz mumkin? Uning o’z asarlaridan.
   
2. 
   T.Farog’iy qayerda tavallud topgan? Buxoroda
   
3. 
   Uning tug’ilgan davri kimlar hukmronlik qilgan davrga to’g’ri keladi? Ashtarxoniylardan:Nodirmuhammad, Abdulaziz, Subxonqulixon.
   
4. 
   T.Farog’iy qayerda vafot etgan?Xo’jandda.
   
5. 
   1681-yilda qayerda hukumatga qarshi bo’lib o’tgan qo’zg’olon bo’lib o’tadi va unda T.Farog’iy ham ishtirok etadi?Miyonkolda.
   
6. 
   Qo’zg’olondan so’ng ijodkor kimning panohida bo’ladi?Xo’jand va O’ratepa hokimi Rahimbiy otaliq.
   
7. 
   Rahimbiy vafotidan so’ng kimning huzurida bo’ladi? Oqbo’tabiy.
   
8. 
   Shoir nechi tilda ijod etgan? Ikki tilda:o’zbek va tojik.
   
9. 
   Tojik tilidagi she’rlarini nechtasi yetib kelgan? 2tasi.
   
10. 
    Bizga adibning nechta she’ri ma’lum? 18.
    
11. 
    Ular qanday janrlardan iborat edi?5muhammas,12g’azal,1dona fard.
    
12. 
    T.Farog’iy o’z asarlarida nimani qattiq tanqid qiladi? O’zi zamondosh bo’lgan jamiyat illatlarini .
    
13. 
    T.Farog’iy adabiyotimiz tarixida qaysi yo’nalishni ancha baland cho’qqilarga olib chiqqan ijodkor sifatida shuhrat qozondi?Satirik-tanqidiy yo’nalishni.
    
14. 
    Ijodkor qaysi g’azali orqali amaldorlarning kibr-u havolarini yig’ishtirib o’zaro ahil va hamjihat bo’lib yashashga undaydi?”Tor ko’ngillik beklar…”
    
15. 
    ”Tor ko’ngillik beklar…”g’azalida ta’kidlangan “o’ngur,tiriz,yaqo,yeng”kabi so’zlar nima bu? To’nning qismlari.
    
16. 
    Ko’tah so’zining lug’aviy ma’nosi? Kalta, qisqa.
    
17. 
    Rangin so’zining ma’nosi? Qizil,alvon.
    
18. 
    ”Tor ko’ngillik beklar…”g’azalining qaysi baytlar orqali biz beklarning tor ko’ngillik,manman,o’zaro murosasiz ekanligi ko’rsatib o’tilgan? Tor ko’ngillik beklar, man-man demang, kenglik qiling, To’qson ikki bovli o’zbek yurtidir,tenglik qiling.
    
19. 
    G’azalda o’zbek urug’larining nechta deya ta’kidlagan?92.
    
20. 
    Qaysi o’zbek urug’larining nomi sanalgan? Qipchoq,Xitoy,Yuz,Nayman….
    
21. 
    Ijodkor qaysi she’riy san’at vositasida urug’ nomlarining bir butun tizimini bir baytga sig’dira oladi? Ta’did.
    
22. 
    ‘’Turdiman’’ g’azalining radifga olingan so’zi qaysi? Turdiman.
    
23. 
    ‘’Turdiman’’ radifli g’azali qanday g’azal? Avtobiografik.
    
24. 
    ‘’Turdiman’’ radifli g’azaldagi ‘’qulzum’’ so’zining lug’aviy ma’nosi? Dengiz.
    
25. 
    O’zini ‘’baxti qaro’’,’’toleyi shum’’ deya takidlagan ijodkor? Turdi Farog’iy.
    
26. 
    Qaysi g’azalida shunday ta’kidlagan? ‘’Turdiman’’ g’azalida.
    
27. 
    Qaysi ijodkor o’zini hayot qiyinchiliklari sababli ignaning teshigidan ham o’tadigan darajaga yetib kelganini aytadi? Turdi Farog’iy.
    
28. 
    ‘’Yod mandin kim berur:yaxshi zamonlar ko’rdiman, Rind sarxayli-yu xush ayshi damo dam surdiman’’ janri qanday? Muhammas.
    
29. 
    Muhammasdagi ‘’tifli ashk’’ so’zining ma’nosi? Ko’z yoshining eng kichik bo’lagi.
    
30. 
    Turdining muhammasida qanday she’riy san’atlar ko’p qo’llangan? Istiora, tazod,tashbih,ta’did.
    

SHe'riy san'atlar.
1.Adiblar qaysi san'atdan o‘z g‘oy'lari, fikr va istaklarini badiiy ta'sirshan ifodalash uchun foydalanishadi?
2.Qaysi san'at arabcha so‘zdan olingan bo‘lib ''qarz olish ''ma'nosida keladi?
3.Tashbeh qismlari o‘xshagan narsa nima deyiladi?
4.O'xshatish sababichi?
5.Yilqi(hayvon) obrazi qanday kimsalarga nisbatan qo‘llanadi? (tashbeh).
6.Lashkarboshiga, yov-dushmanga, mard erga nisbatan qo‘llanadigan obraz qaysi?
7.O‘limga ham nisbatan qo‘llanadigan obraz qaysi?
8.Tilar el mansabi oliy va lekin,Atoyi sarvi ozodingg‘a banda.Istiora va tazod san'atini yuzaga keltirgan so‘zlarni toping?
9.Qaysi san'atni fazilati shundan iboratki ular ko‘zda tutilgan har qanday fikrning aniqlanishishida halqiluvchi rol o‘ynaydi?
10.Ul sanamkim, suv yaqosinda paritek o‘lturur,G‘oyati nozukligidin suv bila yutsa bo‘lur.Qaysi san'atlar bor?
11.Istioraning tashbehdan farqi?
12.Tamanno qilg‘ali la'lingni ko‘nglum,Kishi bilmas oni kim, qoldi qanda.Istiora san'atini yuzaga keltirgan so‘z qaysi?
13.Ul oy o‘tlug‘ yuzin ochsa,Navoiy, tegmasin de ko‘z,Muhabbat tuxmidin o‘zga ul o‘t uzra sipand etmas.Istiora san'atini vujudga keltirgan so‘zlar qaysi?
14.Qisqartirilgan o‘xshatish nima deyiladi?
15.Qaysi shoir yorning qop-qora sochini laylat -ul qadrga,oppoq yuzini subhi sodiqqa o‘xshatadi?
16.Bu kun vaslingni tark ayla,tilar jannat zohidlar,Berurlar nasyag‘a naqdni,u ne nodon xaloyiqtur?(Atoyi).tazod san'atini yuzga kelturgan so‘zlar?
17.Mengizlari gul-gul,mijjalari xor,Qaboqlari keng-keng,og‘izlari tor.(Navoiy)qaysi san'at bor?
18.Talmeh arabcha so‘z bo‘lib ma'nosi nima?
19.Talmeh qanday san'at?
20.Sulaymon saltanatlik podshosen,Masih anfoslik,Yusufliqosen.kimning she'ri?
21.Sulaymon kimning o'g‘li?
22.Sulaymon nechta aka-uka orasida donishmandi bo‘lgan?
23.Sulaymon kimlar(nimalar)ga hukmronlik qilgan?
24.O‘liklarni kim tiriltira olgan?
25.Yusuf qaysi dostonning bosh qahramoni hisoblanadi?
26.Tajohil ul-orif qanday san'at?
27.Atoyining qaysi g‘azali boshdan oxirigacha Tajohil ul-orif san'ati qo‘llangan?
28.Xo‘blarda seningdek bir mahbub qani nozuk?Boshdin oyoqi zebo,bel-u badani nozuk.Tajohil ul-orif san'ati bir ushbu bayt kimniki?
29.Qaysi san'at fikrni asoslash san'atidir?
30.Quyosh oydek yuzungning xijlatidin Qochib,to‘rtinchi ko‘k uzra chiqibdur.qaysi san'at bor?
31.Ushbu Lutfiyning baytida yorning qayai a'zoai ta'riflanmoqda?
32.Nozuklik ichra belicha yo‘q tori gesuyi,O‘z haddini bilib belidin o‘lturur quyi. qaysi san'at?
33. yuqoridagi baytda yorning qaysi a'zosi madh etilyapti?
34.Labingdin chun suchuklik qand o‘g‘urlar,Solurlar el ani suvg‘a yalong‘och.(Lutfiy).Qaysi san'at?
35.Qaysi san'at boshqa she'riy san'atlardan bevosita inson qalbidagi his va hayajonlarni ochiq va kuchli tasvirlab bera olish imkoniyati bilan ajralib turadi?
36.Tajnis san'atini yana qanday atashadi?
37.Tajnisning ma'nosi?
38.Bo‘yung sarv-u sanobartek,beling qil,Vafo qilg‘on kishilarga vafo qil.kimning she'ri?
39.yuqoridagi baytda qil so‘zining ma'nolari?qaysi san'at yuzag kelmoqda?
40.Yuz ochg‘il,ko‘z seni to‘yguncha ko‘rsin,Necha bo‘lg‘ay bu ko‘zim muntazir,och.(Lutfiy).Tajnis san'atini yuzaga keltirgan so‘zlarning ma'nosi?
41.Mumtoz adabiyotimizda tajnisga tayanadigan mmxsus janr qaysi?
42.Tuyuqning necha misrasida tajnis qo‘llanmaydi?
43.Qaysi san'at to‘g‘risidagi ma'lumotlarni klassik poetika haqidagi manbalarning ko‘plarida ucratish mumkin?
44.Qaysi asarlarda Ta'did''siyoqat-ula'dod'' nomi bilan yuritilgan?
45.''Badoye'us-sanoe''asarida ta'did qansi nom bilan yuritilgan?
46.Qaysi asarda ''shumur'' deb atalgan?
47.''Ilmi bade' dar zaboni forsiy'' asarida Ta'did qanday nomlar bilan yuritilgan?
48.Qayai ijodkor o‘zining badiiy niyatini alohida ta'kidlash uchun ta'did san'atidan foydalangan?
49.Ta'didning muhim xususiyatlaridan biri shuki...?
50.O‘qi bu Lutfiy mungluq niyoznomasini,Savob-u olqish-u yuz ming duo kerak bo‘lsa.ushbu baytda qayai so‘zlar ta'did san'atini vujudga keltirmoqda?
51.Tanosib deb nimaga aytiladi?
52.Gul so‘zi qaysi so‘zlarni taqozo etadi?
53.Olma yanoqing ko‘rgach,men bandi nechuk o‘lmay?Bodom ko‘zi fitna,pista dahani nozuk.Lutfiyning ushbu baytida tanosib san'atini yuzaga keltirgan so‘zlar?
54.Zulfung cheriki jamol mulkin Oldi ko‘zung ittifoqi birla, ushbu baytda qaysi so‘zlar tanosibga sababchi bo‘lmoqda?
55.yana qaysi san'at bor yuqoridagi baytda?
56.Fikriy siqiqlik omili qaysi san'atga sababchi bo‘ladi?
57.SHarq poetikasida so‘z takroriga oida san'atlardan misollar ayting?
58. Badiiy san'atning eng ko‘p tarqalgan,so‘zlar takroriga asoslangan turi?
59.Baytni boshida boshlangan so‘z,uning oxirida ham takrorlanishi?
60.Tasdirni mumtoz badiiylik ilmida qanday ataladi?
61.Tasdirlar tuzilishiga ko‘ra ikki turga bo‘linadi...?
62.Men bu yuz mushtoqidurmen,bog‘-u bo‘stonkim bo‘lur,Bo‘lmasin nasrin-u lola,arg‘uvon sizsiz menga.(Atoyi)qaysi sanat?
63.Birinchi misraning oxiridagi so‘z keyingi misra boshida takrorlansa...?
64.Qaysi san'at ao‘z takroriga bag‘ishlangan lafziy san'at hisoblanadi?
65.Kuchum yetguncha ko‘p qildim vafolar,Vafoli qulni asrar podsholar.(Xorazmiy) qaysisan'at bor?
66.Qaysi san'at kitobxon diqqatini fikr yuritayotgan obyektga markazlashtiruvchi linza vazifasini bajaradi?
67.Tardi aks san'ati qaysi san'atlarga yaqin turadi?
68.''Tard'' so‘zining manosi?
69.''Aks''so‘zining ma'nosi?
70.Alisher Navoiyning qaysi g‘azali boshdan oxirigacha tardi aks san'atiga qurilgan?
71.Begona bo‘lubtur oshnodin,Begonag‘a oshno bo‘lubtur.(Navoiy)qaysi san'atlar bor?
72.Nido qanday san'at?
73.Atoyining qaysi g‘azali oshiqona bo‘lib,unda suyiklisiga muhabbatni olamdagi hamma narsadan ortiq ko‘radigan oshiq holati ifoda etilgan?
74.Atoyining qaysi g‘azali boshdan oxirigacha nido san'atiga qurilgan?
75.Qaysi ijodkor lirik qahramonining ichiga sig‘may ketgan ruhiy holatni aks ettirish uchun tabiatga,aniqrog‘i tabiat hodisalaridan bo‘lgan saboga murojaat etgan?