10-mavzu. Xususiy kapital hisobi reja

 
 
6. Rezerv kapitali va uning hisobi. 
Amaldagi qonunchilikka binoan korxonada rezerv kapitali tashkil etiladi. Uning 
miqdori jamiyat ustav kapitalining 15 foizidan kam bo‘lmasligi kerak. Rezerv kapitali har 
yili sof foydadan ajratmalar o‘tkazish yo‘li bilan jamiyat ustavida belgilangan miqdorga 
yetguncha tashkil etiladi. Rezerv kapitali korxona ko‘rgan zararini qoplash, imtiyozli 
aksiyalar uchun dividend to‘lash, aksiyadorlar talabiga ko‘ra aksiyalarni qayta sotib olish 
uchun ishlatiladi. Shu bilan birgalikda rezerv kapitali hisobvaraqlari uzoq muddatli 
aktivlarni qayta baholashda yuzaga keladigan inflyatsion rezervlarga muvofiq foyda 
hisobidan tashkil qilinadigan rezerv hisobi uchun mo‘ljallangan. 
Rezerv kapitali hisobi quyidagi hisobvaraqlarda yuritiladi: 
8510-«Aktivlarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar»; 
8520-«Rezerv kapitali»; 
8530-«Beg‘araz olingan mol-mulk».
 
8510 - «Aktivlarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar» schyoti qayta baholash 
natijasida aktivlar qiymatini oshishini hisobga oladi. 
Asosiy vositalarni qayta baholash, odatda, hukumat qaroriga ko‘ra‚ nomoddiy 
aktivlar‚ qimmatli qog‘ozlar va boshqa uzoq muddatli investitsiyalarni bozor 
qiymatigacha qayta baholash aktivning bozor qiymatini aniq belgilashi mumkin bo‘lgan 
sharoitda xo‘jalik yurituvchi sub’ekt hisob siyosatiga muvofiq amalga oshiriladi. Bunda‚ 
qayta baholashni shunday amalga oshirish kerakki‚ har bir hisobot sanasidagi aktivning 
balans qiymatini uning bozor qiymatidan keskin farqlanmasin. 
Мисол.
Компаниянинг қимматли қоғозлари 800 минг сўмлик баланс 
қийматига эга. Уларнинг ҳисобот даври охиридаги бозор қиймати 880 
минг сўмга ошган. 
Агар хўжалик юритувчи субъект ўз инвестицияларини қайта 
баҳоланган қиймати бўйича ҳисобга олса‚ у ҳолда қайта баҳолашдан 
олинган даромад резерв сармоя счётларида акс эттирилиши лозим. 
0610 – «Қимматли қоғозлар» ҳисобварағи дебети – 80000 сўм. 
8510 – «Активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар» ҳисобварағи 
кредити 80000 сўм.

---

Agar navbatdagi hisobot davriga kelib bu qimmatli qog‘ozlarning bozor qiymati 
kamaysa‚ unda mazkur qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha avvalgi qayta baholash doirasida 
rezerv sarmoyaning kamaytirish hisobiga uni qoplash mumkin. Bu qimmatli qog‘ozlar 
bo‘yicha tashkil etilgan rezervdan oshuvchi narxning pasayish summasi xarajat sifatida 
tan olinadi. 
Asosiy vositalarni (hukumat qaroriga binoan) qayta baholash summasi‚ shuningdek, 
o‘z kapitalining oshishi sifatida aks ettiriladi.
Balans qiymatidan yuqori bahoda boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ekt ustav 
kapitaliga mol-mulkni kiritish chog‘ida ham «