10 mavzu: stressni bartaraf etish bo’yicha o’yin va rollli o’yinlarni o’tkazish

Monotoniya 

– stressning qarama-qarshi holatidir. Masalan, bu holat ko’proq 

ishda,  shaxsiy  hayotda  kuzatiladi.  Har  kuni  bir  xil  ishni  qayta-qayta  bajarish 

natijasida  odam  monotoniya  holatiga  tushib  qoladi.  Bu  holat  insonda  zerikish, 

loqaydlik, hayotga nisbatan qiziqishni kamaytiradi, tashqi qiyofasida g’amginlik, 

nimadandir  norozilik  alomatlari  kuzatiladi.  Buning  natijasida  shaxsda  iroda, 

fikrlash qobiliyati sustlashadi, maqsadga yetish uchun harakat kamayadi. Shaxsda 

miyaning tormozlanish natijasida tevarak – atrofdan kelayotgan ongsiz signallarni 

qabul  qilmasdan  faqat  o’z  joniga  qasd  qilishni  maqsad  qilib  qo’yadi. 

Monotoniyaga  chalingan  shaxslar  ustidan  kuzatuv  olib  borilganda  alaxsirash, 

gallyutsinatsiyalar,  xuddi  xayolida  nimanidir  suzib  ketayotgandek  bo’ladi, 

xavotirlanadi. 

Yolg’izlik 

–  keyingi  turdagi  qiyin  holatlaridan  biri.  Yolg’izlik  natijasida 

odam  o’zi  bilan  o’zi  muloqot  qiladigan  holatga  tushib  qoladi.  Uzoq  vaqtda 

---

yolg’izlikda  qolgan  inson  haqiqiy  nevroz  kasalligiga  chalinishi  mumkin.  Mana 

shu holatga tushgan shaxslarni 3 guruhga bo’linadi: 

Birinchi guruh: 18-28 yoshgacha bo’lgan yoshlarda bu holat quyidagi holat 

bilan kuzatiladi (oilasidan yiroqda bo’lish, masalan, boshqa shaharga ishga borishi 

yoki o’qishga, sevgilisidan ajralish). 

Ikkinchi guruhga 29-38 yosh va uchinchi guruhga 39-55 yoshda bo’lganlarda 

krizis  holat  kuzatiladi.  Masalan,  oilasidan,  yaqin  odamidan  ajralish  (o’lim). 

Bunday  holatda  inson  o’zini  tushkunlikka  tushib  qolishi,  ya’ni  hayotda  hech 

kimga kerakmasdek, yurak siqilishi, chorasiz, kelajakka ishonchsiz bo’lib qoladi. 

Tunggi psixika 

bu – mujassamlangan hodisalardan biri bo’lib, u kech uyqu 

vaqtida kuzatiladi. Kunduzi bo’lib o’tgan voqea-hodisalar tunda yolg’izlik paytida 

qaytadan  ko’z  o’ngida  ifodalanadi.  Masalan,  kechqurun  yolg’izlik  hissi 

kuchayadi,  inson  o’z  xayollari  bilan  yolg’iz  qoladi,  baozida  qo’rquv  obrazlari 

bilan. Qorong’ulik insonda xavotirlikni yuzaga keltiradi, real holatni o’zgartiradi, 

u  sirli  bo’lishi  mumkin,  bunda  odam  o’zini  kuchsiz,  yolg’iz, atrofdagilar uni 

tushunmasligini  sezadi.  Tunggi  psixika  ko’proq  nevroz,  yurak  yoki  boshqa 

kasalliklarga chalingan odamlarda muammolarni yuzaga chiqaradi. 

Zerikish 

holati  –  tashqi  qiyofasi  monotoniya  holatiga  o’xshab  ketadi. 

Zerikish ishdagi ishimizning mazmuni yo’qolgan paytida paydo bo’ladi. Hozirgi 

zamonamizda  zerikish  odamlar  orasida  juda  ham  keng  tarqalib  ketdi.  Masalan, 

oxirgi vaqtlarda har xil udumlarni yo’qolib ketishi hayotimizni zerikarli tarzda olib 

borishga  majbur  qilmoqda.  Yoki  bo’lmasa  bu  narsa  ko’proq  nafaqaga  chiqqan 

insonlarda kuzatiladi, chunki ular o’z hayotlari davomida jamoa ichida ishlab ko’p 

narsani  ko’rgan  edilar.  Zerikish  ishga  bo’lgan  maqsadni  yo’qotadi  yoki  keng 

tarzda  hayotga  intilishni  pasytiradi.  Ishga  borish,  kechki  ovqat,  uy  yumushlari, 

uyqu  kabi  va  haftalarni  shu  bir  xil  tarzda  o’tishi  insonni  zerikishga  olib  keladi. 

Lekin zerikishning foydali taraflari ham bor u inson ongini  xarakatga olib keladi. 

Masalan, insonda “nega?” degan savol tug’ilib o’z savoliga asta-sekin ongi ostida 

javoblar izlay boshlaydi va shu holatdan chiqib ketish yo’lini topa oladi.