10-mavzu: olomon psixologiyasi reja

To’rtinchi bosqich olomonning shakllanishi bilan bog’liq. Dastlab to’plangan odamlar orasida o’ziga xos sirkulyar reaksiya boshlanadi, ya’ni bundan keyin bir xildagi xatta-harakatga ruhiy asos yaratuvchi fikr va hissiyotlarning jadal almashinuvi ro’y beradi. So’ngra aylanish jarayoni boshlanadi: hissiy qo’zg’alish kuchayadi, odamlar buning oqibatida zudlik bilan harakatga o’tishga tayyor bo’lib qoladilar. Aylanish jarayonida norozilik obyekti aniqlashadi, nafrat obrazi shakllanadi. Nihoyat, odamlarning faollashuvi boshlanadi. Bu jarayonda, masalan, olomon yetakchisi amalga oshirayotgan qo’shimcha rag’batlantirish aylanish jarayonida shakllangan obrazga qarshi qaratilgan impulslarni yuzaga keltiradi.
Beshinchi bosqich olomonda g’ayriijtimoiy xulqning rivojlanishi, ya’ni guruhiy tartibbuzarlikning o’zidir. Tartibbuzarlikni boshlovchilar ig’vosiga uchgan eng tajovuzkor shaxslar boshlab beradilar. So’ngra, taqlid asosida, olomon yomon namunaga ergashadi, beboshlikni rivojlantiradi.
Ommaviy tartibsizliklarning tashkilotchilari yig’ilgan olomonning salby xulq-atvor mexanizmlaridan ustalik bilan foydalanib, ulardagi tajovuzkorlik instiktlarini qo’zg’atadilar. Gap shundaki, mish-mishlar mantiqsizligiga qaramay, aholining muayyan tabaqalari ongi va xatti-harakatiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Ayrim hollarda, afsuski, mish-mish gaplar xatti-harakatning rasmiy axborotga qaraganda kuchliroq determinanti (omili) bo’ladi.