10-mavzu. Moliyaviy hisobotlar va moliyaviy

Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot	20xly.	20x2 y.
20x3 y.
Sotuvlar hajmi (yalpi tushum)		200,00	240,00	288,00
Sotilgan mahsulot tannarxi		110,00	132,00	158,00
Yalpi daromad		90,00	108,00	129,00
Umumiy xarajatlar, mahsulot sotish xarajatlari va ma'muriy xarajatlar (davr xarajatlari)		30,00	36,00	43,00
Foizlar va soliqlar to‘lashdan oldingi foyda (EBIT) (asosiy faoliyatdan olingan foyda)		60,00	72,00	86,40
Foiz to‘1ovlari (shaklidagi) xarajatlari		30,00	45,21	64,04
Soliqlar		12,00	10,72	8,94
Sof foyda		18,00	16,07	13,41
Dividendlar		5,40	4,82	4,02
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital) o‘zgarishi		12,60	11,25	9,39
Balans	20x0 y.	20x1 y.	20x2 y.	20x3 y.
Aktivlar	600,00	720,00	864,00	1036,80
sh.j., Pul va pul ekvivalentlari	10,00	12,00	14,40	17,28
Olinadigan schyotlar (debitorlik qarzlari)	40,00	48,00	57,60	69,12
Tovar-moddiy zaxiralar	50,00	60,00	72,00	86,40

Asosiy vositalar	500,00	600,00	720,00	864,00
Majburiyatlar	300,00	407,40	540,15	703,56
sh.j., to‘lovlaruchun schyotlar(kreditor- lik qarzlari)	30,00	36,00	43,20	51,84
Qisqa muddatli majburiyatlar	120,00	221,40	346,95	501,72
Uzoq muddatli majburiyatlar	150,00	150,00	150,00	150,00
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital)	300,00	312,00	323,85	333,24

Navbatdagi ikkinchi bosqich bo‘lajak sotuv hajmlarini prognoz qilishdan iborat. Prognozni iloji boricha aniq tuzish juda muhim. Chunki ushbu ko‘rsatkich bilan juda ko‘p qismlar bog‘liq. So‘ng tuzilgan rejaning kelajakda sotuv hajmi o‘zgarishiga nisbatan sezuvchanligini aniqlash kerak. Faraz qilamiz, “XYZ” korporatsiyasining sotuvlari hajmi kelajakda o‘sish da davom etadi va keyingi yilda 20%ga ortadi. Demak, bizning prognozga muvofıq 20x4 yilda sotuv hajmi 345,6 mln. so‘mni tashkil etadi.

14.2-jadval

“XYZ” kompaniyasining 20x1-20x3 yillarda moliyaviy hisobot moddalari

(sotuvlar hajmi (yalpi tushum)ga nisbatan)

Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot	20xly.	20x2y.	20x3y.
Sotuvlar hajmi (yalpi tushum)	100%	100%	100%
Sotilgan mahsulot tannarxi	55,0	55,0	55,0
Yalpi foyda	45,0	45,0	45,0
Umumiy xarajatlar, mahsulot sotish xarajatlari, va ma'muriy xarajatlar (davr xarajatlari)	15,0	15,0	15,0
Foizlar va soliqlar to‘lashdan oldingi foyda (EBIT) (asosiy faoliyatdan olingan foyda)	30,0	30,0	43,0
Foiz to‘lovlari (shaklidagi) xarajatlar(i)	15,0	18,8	22,2
Soliqlar	6,0	4,5	3,1
Sof foyda	9,0	6,7	4,7
Dividendlar	2,7	2,0	1,4
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital) o‘zgarishi	6,3	4,7	3,3
Balans	20xly.	20x2y.	20x3y.
Aktivlar	360%	360%	360%
sh.j., pul va pul ekvivalentlari	6,0	6,0	6,0
Olinadigan hisob varaqlari (debitorlik qarzlari)	24,0	24,0	24,0
Tovar-moddiy zahiralar	30,0	30,0	30,0
Asosiy vositalar	300,0	300,0	300,0
Majburiyatlar	203,7	225,1	244,3
sh.j., to‘lovlar uchun hisob varaqlari (kreditorlik qarzlari)	18,0	18,0	18,0
Qisqa muddatli majburiyatlar	110,7	144,6	174,2
Uzoq muddatli majburiyatlar	75,0	62,5	52,1
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital)	156,3	134,9	115,7

Keyingi uchinchi bosqichda moliyaviy hisobotlar va balansning sotuv hajmiga nisbatni foiz hisobida o‘zgarmaydigan qismlari bo‘yicha prognoz tuzamiz. So‘nggi bir necha yil davomida tayyor mahsulot tannarxi sotuv hajmining 55,0% ini tashkil
etgan. Shunday ekan, dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra 20x4 yilda tayyor mahsulot tannarxi 190,8 mln. so‘mni (0,55 ^X 345 mln. so‘m) tashkil etadi. Yil oxiriga jami aktivlar so‘nggi uch yil mobaynida o‘rtacha yillik sotuv hajmi ko‘rsatkich1aridan uch barobar yuqori bo‘1gan. Shunday ekan, 20x4 yil oxiriga prognoz qilingan jami
aktivlar qiymati 1224,16 min. so‘mni tashkil etadi.
Nihoyat, moliyaviy rejalashtirishning so‘nggi bosqichida qolgan ko‘rsat- kichlarni (ya'ni, moliyaviy hisobotning sotuv hajmiga nisbatan foiz hisobida o‘zgaradigan qismlari bo‘yicha ma'lumotlar) aniqlaymiz. Uzoq muddatli majburiyatlar bo‘yicha yillik foiz stavkasi 8,0%ni, qisqa muddatli majburiyatlar bo‘yicha 15,0%ni tashkil etadi, deb faraz qilaylik. Demak, foiz to‘lovlari bo‘yicha xarajatlarning dastlabki umumiy summasi uzoq muddatli majburiyatlar summasining 8,0% ini va, shunga qo‘shimcha, yil boshiga (ya'ni 20x3 yil oxiriga) to‘lanmagan qisqa muddatli majburiyatlar summasining 15,0%ini tashkil etadi. 20x4 yilda prognoz qilingan foizlarni to‘lash bo‘yicha umumiy xarajat 87,26 min. so‘mni tashkil etadi. Shuningdek, taxmin qilamizki, soliq summasi foizlar to‘langandan keyingi daromadning 40,0%ini, yoki 6,57 mln. so‘mni tashkil etadi. Shunday qilib, soliqlar to‘langandan keyingi sof foyda 9,85 min. so‘mga teng bo‘ladi. Ushbu hisob-kitoblar natijasida biz 20x4 yilga moliyaviy natijalar bo‘yicha prognozga ega bo‘lamiz. Ushbu prognoz 14.3-jadvalning oxirgi ustunida aks ettirilgan.
14.3-jadval

20x4 yil uchun “XYZ” korporatsiyasi balansi va xo‘ja1ik faoliyati moliyaviy natijalari to‘g‘risidagi hisoboti prognozi

(min. so‘mda)

Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot		20x1 y.	20x2 y.	20x3 y.	20x4 y.
Sotuvlar hajmi (yalpi tushum)		200,0	240,0	288,0	345,6
Sotilgan mahsulot tannarxi		110,0	132,0	158,0	190,1
Yalpi foyda		90,0	108,0	129,0	155,5
Umumiy xarajatlar, mahsulot sotish xarajatlari, va ma'muriy xarajatlar (davr xarajatlari)		30,0	36,0	43,0	51,8
Foizlar va soliqlar to‘1ashdan oldingi foyda (EBIT) (asosiy faoliyatdan olingan daromad)		60,0	72,0	86,4	103,7
Foiz to‘lovlari (shaklidagi) xarajatlar(i)		30,0	45,2	64,0	87,3
Soliqlar		12,0	10,7	8,9	6,6
Sof foyda		18,0	16,1	13,4	9,9
Dividendlar		5,4	4,8	4,0	3,0
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital) o‘zgarishi		12,6	11,3	9,4	6,9
Balans	20x0 y.	20x1 y.	20x2 y.	20x3 y.	20x4 y.
Aktivlar	600,0	720,0	864,0	1036,8	1244,2
sh.j., - pu1 va pul ekvivalentlari	10,0	12,0	14,4	17,3	20,7

- olinadigan hisob varaqlari (debitorlik qarzlari)	40,0	48,0	57,6	69,1	82,9
- tovar-moddiy zahiralar	50,0	60,0	72,0	86,4	103,7
- asosiy vositalar	500,0	600,0	720,0	864,0	1036,8
Majburiyatlar	300,0	407,4	540,2	703,6	904,0
sh.j., to‘lovlar uchun hisob varaqlar (kreditorlik qarzlari)	30,0	36,0	43,2	51,8	62,2
- qisqa muddatli majburiyatlar	120,0	221,4	346,9	501,7	691,8
- uzoq muddatli majburiyatlar	150,0	150,0	150,0	150,0	150,0
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital)	300,0	312,0	323,9	333,2	340,1

Endi kompaniyaning 20x4 yil oxiridagi balansini tahlil qilamiz. Aytaylik, “XYZ” o‘z sof foydasining 30,0%ini dividendlar sifatida to‘1ashni rejalashtirmoqda. Shunday ekan, aksiyadorlik kapitali 6,9 mln. so‘mga oshadi (333,2 dan 340,1 mln. so‘mga). Jami aktivlar 207,0 min. so‘mni, to‘lanishi kerak bo‘lgan mab1ag‘lar esa 10,4 mln. so‘mni tashkil etishi kerak. Keyingi davrda kompaniyaga moliyalashtirish uchun qancha mablag‘ kerak bo‘lishini aniqlab olish uchun (ushbu mablag‘larni aksiyalar emissiyasi yoki qarzlar hajmini ko‘paytirish orqali jamlash mumkin) aktivlar o‘sish hajmidan taqsimlanmagan foyda o‘sishi summasi va kreditorlik qarzi o‘sishi summasini ayirib tashlash kerak, ya'ni:

Kerakli qo‘shimcha moliyalashtirish summasi

Aktivlar ortishi
= 207,36
Taqsimlanganman Kreditorlik foydaning — qarzlari
ortishi summasi
ortishi
6,98 10,37 = 190,09

Shunday qilib, aniqlab oldikki, prognoz qilinayotgan yilda kompaniyaga qo‘shimcha 190,1 mln. so‘m kerak bo‘ladi va bu summani kompaniya biror tashqi moliyalashtirish manbaidan olishi mumkin. 14.1.3-jadvalda keltirilgan ma'lumotlarga ko‘ra bu summa to‘liqligicha firmaning qisqa muddatli qarzini oshirish orqali olinadi. Natijada qisqa muddatli qarz jami miqdori 501,7 mln. so‘mdan 691,8 mln. so‘mgacha oshadi.