10-mavzu Matеmatika o‘qitish mеtodikasining paydo bo‘lishi, taraqqiyot bosqichlari asoschilari. Hozirgi zamonda fanning istiqboli

T

A

R 

I 

X 

I 

Y 

 

M

A

T

E

R 

I 

A

L 

---

Shakllantirish; 

2.  Tarixiy  materiallarni  o‘qitishda  o‘quvchilarni  mavhum  fikrlashi-ning  o‘sishiga  yordam 

berish bilan birga qo‘llaniladigan metodlar, qoidalar, omillar, materiallarning o‘zaro bog‘lanishi, 

bir-birini to‘ldirishini ta’minlash va o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish;  

3. Har bir dars o‘zining uslubiy to‘zilishiga ko‘ra texnologiyasiga ega bo‘lishi bilan birga 

o‘quvchilarning iqtidorlilik qobiliyatini Shakllanishiga yordam berish; 

4.  Darsda  qo‘llanayotgan  tarixiy  materiallar  o‘zining  maqsad  va  mazmuni  bilan  to‘zilish 

jihatidan didaktikaning qonun va qoidalariga moslab tadbiq etilishi, matematik mantiq, ko‘nikma 

va malakalarning Shakllanishiga, rivojlanishiga alohida hissa qo‘shibgina qolmay, o‘quvchining 

tarbiyasiga salmoqli ta’sir ko‘rsatishi ham kerak. 

Tarixiy  materiallarni  o‘rganishda  o‘quv  jarayonining  tarkibiy  qismi  umumiy  vazifalarni 

hamda, o‘ziga xos funktsiyalarni ham bajaradi. 

O‘quvchilar bilish faoliyatining muvaffaqiyati quyidagi omillar bilan belgilanadi: 

1.  Nazariy  tadqiqot  shuni  ko‘rsatdiki,  boshlang‘ich  sinf  matematika  darslarida  tarixiy 

materiallardan  foydalanish  jarayonida  o‘quvchilarning  faol  bilish  faoliyatini  oshirishda 

o‘qituvchi yetakchi o‘rin to‘tadi. 

2.  Matematika  darslarida  tarixiy  materallardan  foydalanib,  dars  samaradorligini  oshirishda 

bilish  faoliyati  jarayoni  bilim,  ko‘nikma  va  malaka  hosil  qilish  asosida  shaxs  xususiyatlari, 

faoliyatning muayyan uslubi, umuman hayotiy uslub Shakllanadi. 

3. Boshlang‘ich ta’limning dastlabki bosqichlarida faoliyatning barcha turlariga xos bo‘lgan 

umumiy xususiyatlar modellashadi. 

SHu  bois  bilish  faoliyatini  Shakllantirishga  uning  tarkibiy  qismlari  birligida,  shuningdek, 

mazkur jarayonning didaktik asosi sifatida ham qaraladi. 

Ishlab  chiqilgan  faollik  nazariyasi  o‘quv  jarayoni  bilimlarni  o‘zlashtirish,  ularni  qayta 

ishlash  va  qo‘llashning  (muammoli  va  reproduktiv)  usullarini  o‘rganish  yo‘zasidan  tashkil 

etiladigan faoliyatligidan iboratdir. 

Boshlang‘ich sinflarda bolalarning bilimlari kengayganligi, chuqurlashganligi, layoqat va 

ko‘nikmalari bir qadar mukammallashganligi ko‘zatiladi. 

Mehnatsevarlik,  o‘z-o‘zini  boshqara  bilish  qobillik  va  kattalar  hamda  tengqurlari  bilan 

bilvosita  muloqotlar,  kichik  maktab  yoshidagi  bolalarga  rivojlanish  imkonini  beradi.  Bu  yerda 

gap  bolalarning  o‘z  sevimli  mashg‘ulotlari  bilan  soatlab  yolg‘iz  shug‘ullana  olishlari  haqida 

ketmoqda.  Ularning  bu  xususiyatidan  o‘quv-tarbiya  jarayonida  tarixiy  materiallarni  qo‘llashda 

foydalanish mumkin. 

Biz 

tadqiqotimiz 

jarayonida 

kichik 

maktab 

yoshidagi 

bolalarning 

iqtidorini 

rivojlantirishning  psixologik-pedagogik,  ilmiy-didaktik  shartlarini  ko‘rib  chiqdik.  Boshlang‘ich 

sinflarga tarixiy materiallardan foydalanish yo‘zasidan quyidagi xulosalar chiqarish mumkin. 

1. Darsda tarixiy materiallarni qo‘llanish bo‘yicha dars materiali 1-2- sinf o‘quvchilarining 

ruhiy-bilish  va  rivojlanish  darajasiga  qarab  ochiq  ko‘rgazmali,  sodda,  ya’ni  bolaning 

o‘zlashtirish  salohiyati  hisobga  olingan  holda  to‘zilishi  kerak:  tarixiy  ko‘rgazmali  rasmlar 

asosida  hikoya  to‘zish,  maqol,  topishmoqlar,  she’rlar,  qiziqarli  boshqotirmalardan  foydalanish 

ma’qul. 

3-  4-  sinflarda  material  bir  oz  murakkablashtiriladi.  Bu  davrga  kelib,  bolaning  bilish 

qobiliyati  ancha  rivojlangan,  ya’ni  o‘zlashtira  olishi  va  atrof-muhitdagi  voqea  va  xodisalarga 

munosabat bildirishiga ko‘ra, tarixiy voqealar, qonun, qoidalar, ularni yaratgan olimlar hayotidan 

lavhalardan hikoya, suhbat tariqasida foydalanish eng maqbul yo‘ldir. 

2. O‘quv materialining tarixiy ahamiyatiga e’tibor berish o‘quvchi shaxsini aqliy, estetik, 

ahloqiy jihatdan rivojlantirishga imkon yaratadi. SHuning uchun o‘qituvchi tarixiy materialning 

bolalar ongida qanday iz qoldirishini hisobga olishi kerak. Agar o‘qituvchi tajribali bo‘lsa, darsni 

maktab  kichik  yoshidagi  bolalar  aqliga  mos  keladigan  munozara  o‘yinlar  orqali  tashkil  etishi 

ham mumkin.