10-mavzu. Dinamikni statistik o’rganish usullari reja: Dinamika qatorlari: mohiyati, tasnifi, tuzish qoidalari

Ekstrapolyatsiya deganda dinamika qatorlarining bo’lajak davr yoki perspektiv darajalarini aniqlash tushuniladi. Bu usul ikki turda bo’ladi:

• 
  Perspektiv ekstrapolyatsiya, ya’ni bo’lajak noma’lum davrlar darajalarini aniqlash
  
• 
  Retrospektiv ekstrapolyatsiya, ya’ni oldingi o’tgan davrlar darajalarini tekshirish.
  

Prognozlashning ekstrapolyatsiya usuli:

O’rtacha mutlaq o’zgarish asosida	O’rtacha o’zgarish sur’ati asosida	Analitik tekislangan trend tenglamasi asosida

Dinamika qatorlarini tahlil qilishda mavsumiylikni o’rganish juda katta ahamiyatga ega. Mavsumiylik deganda oylar bo’yicha hisoblangan o’rtachaning uch yillik o’rtachaga nisbatan necha foizni tashkil qilishi tushuniladi.

Mavsumiylik indeksi. Umumiy ko’rinishda bu indeks dinamika qatorining boshlang’ich ma’lumotlari (empirik) asosida hisoblangan hadlarni (Y_i) nazariy hadga ( ) nisbati bilan aniqlanadi:

Mavsumiylik indeksini – zanjirsimon usulda hisoblangan oylik nisbatlar asosida; oylik haqiqiy ma’lumotlarni sirg’anchiqli o’rtachaga yoki tekislangan hadlarga nisbati bilan ham aniqlash mumkin.