10-mavzu. Dasturlash tillari. Pascal dasturlash tilida operatorlari. Tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi operatorlar. Jadval kattaliklar. Satriy kattaliklar

Paskal tilining elementlari.

Paskal algoritmik tilida, hamma tillar kabi tili elementlari bor. Ularga belgilar, so’zlar, ifodalar va operatorlar kiradi. So’zlar belgilar ketma-ketligidan iborat. Ifodalar so’zlar guruhidan iborat, operator esa so’zlar va ifodalarning aniq ko’rinishlari.

Paskal tilining belgilari ixtiyoriy matnni tuzishdagi belgilardir. Bu belgilar to’plami Paskal tilining alfaviti deyiladi.

Paskal tilining alfaviti quyidagilar:

1) 26 ta lotin harflari;

2)0-9 gacha arab raqamlari ;

3) 32 ta rus harflari ;

4) Maxsus belgilar : «+», «-», «=» va h.k.

1. 
   Standart fuksiyalar:
   

ABS(X) absolyut qiymat

ARCTAN(X)

COS(X)

SIN(X)

LN(X) natural logarifm

SQRT(X) kvadrat ildiz

EXP(X)

ROUND(X) sonning butun qismi

TRUNK(X) argumentning butun qismi

ODD(X) х ning tartib raqamini ifodalaydi

PRED(X) x ga nisbatan oldingi belgini ifodalaydi

SUCC(X) x ga nisbatan orqadagi belgini ifodalaydi

Arifmetik ifodalarni yozishda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak:

1. Ochiladigan va yopiladigan qavslar soni teng bo’lishi kerak.

2. Qavslarni bir xili ishlatilishi kerak.

3.Arifmetik ifodalarda amal belgilarini ketma-ket yozish mumkin emas.

4. Arifmetik amallar qoidaga asosan bajarilishi kerak.

Murakkab masalalarni dasturlashni o’rganish uchun , avval oddiy masalalardan boshlash kerak. Biz siz bilan oddiy masalalarni ko’rib chiqamiz.

Dasturlashni boshlashdan avval, dasturda ishlatiladigan o’zgaruvchilar bilan tanishib chiqamiz.

Dasturning ishlashi jarayonida ma’lumotlar va natijalar o’zgaruvchilarda saqlanadi. O’zgaruvchilar – ba’zi axborotlarni kompyuter xotirasida saqlash uchun ajratilganjoy.

Paskal tilida dastur yozish uchun o’zgaruvchilarning turini va nomini ko’rsatish kerak (o’zgaruvchilar udentifikatori).

Tur – o’zgaruvchilar qabul qiladigan qiymat, o’zqaruvchi bajaradigan ish va ular saqlanadigan xotira.

Nom – dasturga o’zqaruvchiga murojat qilish uchun kerak.

O’zgaruvchilarni turini ko’rsatish uchun, maxsus so’zlardan foydalaniladi. Masalan :

INTEGER-butun son

REAL-haqiqiy son

BOOLEAN-mantiqiy tur

STRING-chiziqli tur

CHAR-belgili tur

TEXT- matnli tur

Paskal tilida o’garuvchilarni ifodalashdan oldin VAR so’zi turishi kerak.

Misol:

VAR

I, Y: INTEGER;

S: STRING;

M: REAL;

O’zqaruvchilar nomi bir xil bo’lishi kerak emas, chunki xotirada bir xil nom bilan saqlanmaydi. Maxsus so’zlarni o’zgaruvchilarni nomlash uchun ishlatish mumkin emas.