10-ma’ruza. Yorug‘lik interferensiyasi. Yorug‘lik dispersiyasi. TABIIY VA QUTBLANGAN Yorug‘lik



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/15
Sana26.04.2022
Hajmi1,36 Mb.
#583175
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
10-Ma'ruza



10-MA’RUZA. 
YORUG‘LIK 
INTERFERENSIYASI. 
YORUG‘LIK 
DISPERSIYASI
.
 TABIIY VA QUTBLANGAN YORUG‘LIK

Reja
10.1. YOrug‘lik interferensiyasi. Kogerent to‘lqinlar. 
10.2.Interfrensianing maksimumlik va minimumlik shartlari. 
10.3. YOrug‘lik interferensiyasini hosil qilish usullari. Nyuton halqalari. 
10.4.YOrug‘lik to‘lqinlarining muhit bilan o‘zaro ta’sirlashishi.YOrug‘lik dispersiyasi.
10.5. YOrug‘likning yutilishi.Burger qonuni.
 
Tabiiy va qutblangan yorug‘lik. 
10.6.YOrug‘likning qaytishi va sinishidagi qutblanishi. Malyus qonuni tva Bryuster
qonuni. 
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 
YOrug‘lik to‘lqini, absolyut sindirish ko‘rsatkichi, nisbiy sindirish ko‘rsatkichi, yorug‘lik 
nuri to‘lqin uzunligi, yorug‘lik nuri intensivligi, yorug‘lik tezligi, to‘la ichki qaytish, kogerent 
nurlar tushunchasi, yorug‘lik interferensiyasi, yorug‘likning optik yo‘l farqi, Qutblangan 
yorug‘lik, to‘la va chala qutblanish, Malyus qonuni, yorug‘likning qaytishida qutblanishi
Bryuster qonuni, ikkilanma nursinish hodisasi, oddiy nur tabiati, g‘ayrioddiy nur tabiati, 
qutblagichlar, dispersiya. 
Ko‘p asrlik tajribalar natijasida va yorug‘lik haqidagi tasavvurlarning kengayishi 
oqibatida yorug‘likning korpuskulyar (N.Nyuton) va to‘lqin (R.Guk va X.Gyuygens) 
nazariyalari yaratildi. Korpuskulyar nazariyaga binoan yorug‘lik-nurlanayotgan jismlardan otilib 
chiquvchi zarra (korpuskula)lardan iborat bo‘lib, ular to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqaladilar.lqin 
nazariyasida esa yorug‘lik efir deb ataluvchi muhitda tarqaluvchi elastik to‘lqindan iborat bo‘lib, 
u barcha jismlardan sizib o‘tuvchi va elastiklikka hamda ma’lum zichlikka ega bo‘lgan muhit 
deb qabul qilingan. 
To‘lqin nazariyasi Gyuygens prinsipigaasoslanadi: 
S
yorug‘lik manbaidan tarqalayotgan 
AV 
to‘lqin frontini ko‘rib chiqamiz. YOrug‘lik tarqalayotgan muhit izotrop muhit (ya’ni to‘lqin 
tezligi hamma yo‘nalishda bir xil) deb qabul qilamiz. 
AV
to‘lqin frontining 

vaqtdan keyingi 
vaziyatini aniqlash uchun radiusi
r=
υ
t
to‘lqin etib borgan har bir nuqta ikkilamchito‘lqin 
manbai bo‘lib hisoblanadi. Ulardan paydo bo‘lgan to‘lqinlarning qo‘shilib, bir sirtga birlashishi 
natijasida vaqtning keyingi momenti uchun 
CD
to‘lqin fronti hosil bo‘ladi. 
Gyuygens prinsipi yorug‘likning tarqalishini tahlil qilishga hamda uning qaytish va sinish 
qonunlarini keltirib chiqarishga imkon beradi (rasm 6.13). 
10.1-rasm 
1851-yilda E.Fuko (va unga bog‘liq bo‘lmagan holda 
A.Fizo) yorug‘likning suvda tarqalish tezligini o‘lchab, 
u ( s
=υ/n
) formulaga mos kelishini aniqladilar. 
SHuningdek, ingliz fizigi T.YUng va fransuz 
olimi 
O.Frenellarning 
tadqiqotlari 
natijasida 
yorug‘likning to‘lqin nazariyasi butunlay e’tirof etildi. 
Lekin shunga qaramasdan to‘lqin nazariyasi efir tufayli 
interferensiya, difraksiya va qutblanish kabi hodisalarni 
tushuntirishida qator qiyinchiliklarga uchradi. Bu 
nazariya turli ranglar mavjudligining fizikaviy tabiatini 
ochib berolmadi.
Keyinchalik, yorug‘likning elektr va magnetizm bilan o‘zaro bog‘liqligi ma’lum bo‘ldi. SHunga 
asoslanib Maksvell yorug‘likning elektromagnit nazariyasini yaratdi. 


Undan 
n
с
=
=
εµ
ϑ
/
ekanligi ma’lum bo‘ldi. 
Bu ifoda moddaning optik, elektrik va magnit doimiylarini o‘zaro bog‘laydi. Lekin bu nazariya 
yorug‘likning dispersiyasini tushuntira olmadi, Lorens yorug‘likning elektron nazariyasini 
yaratib, bu muammoni bartaraf etdi. 
SHuningdek, Maksvell nazariyasi yorug‘likning nurlanish va yutilishi jarayonlarini, fotoelektrik 
effektni, Kompton sochilishlarini tushuntira olmadi. Lorens nazariyasi ham absolyut qora jism 
issiqlik nurlanishida energiyaning to‘lqin uzunliklari bo‘yicha taqsimlanishi qanday bo‘lishini 
hal qilib berolmadi. 
YUqorida qayd qilingan kamchilik va qarama-qarshiliklar M.Plank tomonidan yaratilgan 
yorug‘likning kvant nazariyasi asosida to‘la bartaraf etildi. M.Plank, yorug‘likning nurlanishi va 
yutilishi faqat ma’lum diskret porsiya (kvant)lar shaklida sodir bo‘ladi degan gipotezani ilgari 
surdi. Bunda kvant energiyasi tebranishlar chastotasi 
ν
bilan aniqlanadi [2].
ν
ε
h
0
=
bunda h
 =6,62
.
10
-34
 J
.
s
– Plank doimiysi 
 
Plank nazariyasi efir tushunchasiga ehtiyoj sezmadi. U qora jism nurlanishini to‘la 
tushuntirib berdi. 1905-yilda A. Eynshteyn yorug‘likning kvant nazariyasini ishlab chiqdi. Unga 
binoan nafaqat yorug‘likning nurlanishi balki uning tarqalishi ham yorug‘lik kvantlari oqimi 
fotonlar tarzida sodir bo‘ladi.
Bu fotonlarning massasi:
с
h
с
h
с
m
f
λ
ν
ε
=
=
=
2
2
0

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish