10-ma’ruza: Xiva adabiy muhitidagi madaniy hayot reja: XVII-XVIII (I yarmi) asrlarda ijtimoiy-siyosiy hayot. Tarixnavislik. Xalq kitoblari. Sayyodiy va uning Tohir

Chun azaldin do ‘stlar, bo‘lmag‘ay erdim, koshki,

Ahdu vafo ul yor ila qilmag‘ay erdim, koshki.

Bir jilva aylab boshima soldi tuman savdosini,

Andog‘ baloni jonima solmag‘ay erdim, koshki.

Yoki: '

Sabo, mandin salomimni nigorimga yeturgaysan,

Maning bu arzi holimni nigorimga yeturgaysan, —

matla’li g‘azali klassik adabiyotimizning eng nodir, eng nafis g‘azallaridan biri bo‘lib, Muhammad Sulaymon o‘g‘li Fuzuliyning:

Sabo, agyordin pinhon sirim dildora izhor et,

Xabarsiz yorimi holi xarobimdin xabardor et —

g‘azalini eslatadi. Bunday g‘azallar Sayyodiy asarida bir nechalab uchraydi.

Zuhra portreti ajoyib san’atkorlik bilan chiziladi. Shoir Sharq poeziyasidagi an’anaviy o'xshatishlardan foydalanib g‘oyat dilbar obraz yaratadi:

Yuz i guldek ediyu og‘zi g'uncha,

Ki ko'rgan jon berurdi so‘zlaguncha.

Labi la’lu, tishi durdona erdi,

Ki ko‘rsang turfa bir jonona erdi.

Qamardek qoshi, yuz i shamsi anvar,

Ko'zining ravshani monandi gavhar.

Sochi sunbul, siyohi anbarafshon,

Isi mushki Xo‘tan, vasrinu rayhon...

Shoir Zuhraning go‘zal tashqi qiyofasinigina emas, balki uning ma’naviy dunyosini ham mohirona tasvirlay olgan:

Bu so ‘zlar erlardan qolgan masaldur,

Har ishning awali sa ’yu jadaldur...

Har shakaming tabci bordur, har tikanda gul bitar,

Har g‘aming bir shodi bor, behuda ey jon, g'am yema...

qabilidagi xalq maqollari, hikmatli so‘zlarmi o‘z bag'riga olgan chiroyli baytlar ko‘p uchraydi. Bular asarni mazmun jihatidan boyitib, uning ta’siri kuchini oshiradi.