10-ma’ruza: rdb dastgohning koordinataviy-strukturaviy texnologik modellash (kstm) asoslari

Ayrim RDB dastgohlarining KTSga misollar. 

 

1.RDB  vertikal  frezalash  dastgohining  KTSni  tuzish  (rasm  53).  Sxemani 

tuzishdan  avval  dastgohning  komponovkasi  (tuzilishi)  bilan  tanishiladi.  Stol  1  (X 

koordinatasi) stanina 2 ning yo’naltirgichlari bo’yicha harakat qiladi. Asbob (freza 

6) frezerlash kallak 5da (koordinata Z) aylanadigan shpindel   6 ga mahkamlangan. 

Frezalash  kallaki  polzun  (sirpang’ich)  6  yo’naltirgichlari  bo’yicha  vertikal  surish 

harakatini  amalga  oshiradi.  Polzun  o’z  navbatida  staninaga  mahkam  biriktirilgan 

ustun 3 ning yo’naltirgichlari (koordinata Y) bo’yicha harakat qiladi. 

 

---

 

 

 

 

Rasm  53.  Vertikal  frezalash 

dastgohining komponovkasi:  

1 - stol; 2 - stanina; 3 - stoyka 

(ustun);  4  -  polzun;  5  -  frezalash 

kallaki;  

6 - shpindel 

 

 

Ishlov berish jarayonida freza va ishlanayotgan detal “detal - stol 1 - stanina 

2  -  ustun  3  -  polzun  4  -  frezalash  kallaki  5  -  shpindel  6  -  asbob  (freza)”  zanjiri 

bo’yicha  yopiq  tizimni  tashkil  etishadi.  Harakatlanuvchi  bloklarni  ularning 

koordinata  belgilari,  qo’zgalmas  bloklarni  esa  Np  belgisi  bilan  almashtirib  ushbu 

yopiq tizimni boshqacha qilib yozish ham mumkin, ya’ni “detal – X - Np – Y – Z – 

C

v 

-  freza”. 

Yopiq  tizimning  bunday  yozuvi  KTS  elementlarining  minimal  sonini 

aniqlashga  imkon  beradi,  ushbu  misolda  dastgohning  KTSi  yettita  elementdan 

tashkil topadi. 

Vertikal  frezalash dastgohlarning KTSini  tepadagi ko’rinishda qurish qulay 

bo’ladi.  Sxema  tuzilishi  detal  hamda  frezani  ajralmagan  kontakt  holatida 

tasvirlanishidan  boshlanadi.  Shakllangan  tizim  keyin  ko’zg’almas  va 

harakatlanuvchi bloklarning shartli belgilari bilan yopiladi (rasm 54). 

 

 

 

 

 

---

Rasm 54. Vertikal frezalash dastgohining KTSi:  

1 - detal;  2 - shpindel kallaki;  3 – 

freza 

 

 

Dastur  bo’yicha  avtomatik  boshqarish  X,  Y,  Z    o’qlari  bo’yicha  amalga 

oshirilayotgani  KTSdan  ko’rinib  turibdi.Avtomatlashtirilmagan  rostlanish 

surilishlar (kichik  x, y, z, w harflari bilan belgilangan) mavjudligini kuzatish ham 

mumkin.  Shpindel  vertikal  joylanishi  haqida  S

v 

belgisi  ko’rsatib  turibdi.  Nuqtasi 

markazda joylashgan kichik doiralar  rasm  tekisligiga  perpendikulyar bo’lgan (biz 

tomon) harakat yo’nalishini bildiradi. 

 

2.Tokarlik patron va markazli dastgohining KTSi  (rasm 55).Sxema tepadan 

ko’rinish  asosida  Np.6,  PB.2,PB.5  shartli  belgilar  yordamida  tuzilgan.  Murakkab 

shaklli,  aylanish  jism  turidagi  detal  patron  2  da  qisilib,  ketingi  babka  4  markazi 

bilan patronga tiralishi mumkin. 

 

 

Rasm 55. Tokarlik patron 

markazlidastgohning KTSi: 1 - detal; 2 - 

patron;3, 6 - keskich tutqichi; 4 - ketingi 

babka markazi; 

5 - burilish doirasi 

 

 

 

Bo’ylama support Z staninaning gorizontal yo’naltirgichlarida harakatlanadi, 

bo’ylama  support  yo’naltirgichlari  bo’yicha  ko’ndalang  salazkalar  X  harakat 

qiladi.  Salazkalar    orqasida  kesib  tashlash  keskichlar  uchun  xizmat  qiladigan 

keskichlar 

tutqichi 

3 

joylashgan, 

oldida 

esa 

yuqori 

support 

uchun 

---

yo’naltirgichlarga  ega  burilish  doirasi  5  ko’rsatilgan.  Gorizontal  shpindelga 

o’rnatilgan detalning aylanishi (bosh harakat) C