10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

Тірек ұғымдар

• 
  Аккумулятор
  

• 
  Электролит
  

• 
  Заряд
  

• 
  Тотықтырғыш
  

• 
  Тотықсыздандырғыш
  

• 
  Электрод
  

• 
  Сульфаттану
  

Қорғасын аккумуляторы қорғасын оксиді­ мен РbO толтырылған торлы қорғасын тақта-

шаларынан­ тұрады. Тақташалар 20—25%-дық күкірт қышқылының (ρ = 1,18 – 1,22 г/см3) ерітіндісіне батырылады.

Тақташаның бетінде қорғасын оксиді мен күкірт қышқылының әрекеттесуі нәтижесінде ерімейтін қорғасын сульфаты түзіледі:

PbO + H₂SO₄ → PbSO₄ + H₂O

Уақыт өте келе қорғасын сульфаты кристал­ данып, тақташаның бір бөлігін қаптайды.

Осы процестің нәтижесінде тақташа химиялық­ реакцияға түспейді. Сөйтіп, аккумулятор зарядсызданады. Мұндай құбылыс сульфаттану деп аталады.

Қорғасын аккумуляторларының зарядсыздануы кезінде электродтарда жүретін процестер 3-сызбанұсқада берілген:

3-сызбанұсқа

HL

Теріс электрод

Электролит

Оң электрод

Бастапқы өнім

Pb

2H2SO4,

2H2O

PbO2

Иондану процесі

Ток түзуші

процесс

SO2–, SO2–, 4H+

4OH–, Pb4+

Зарядсыздану

4

4

2ē + Pb2+

Pb2+ – 2ē

өнімдері

4H2O – 2H2O

PbSO4

PbSO4

2H2O

Аккумуляторда химиялық энергияның қорын жинау үшін оны зарядтау керек. Ол үшін қорғасын тақташалардың бірін теріс, ал екіншісін оң зарядталған тұрақты ток көзіне қосады. Аккумуляторды зарядтау барысында электр энергиясы химиялық энергияға айналады. Жүретін электролиз процесін мына теңдеулермен өрнектеуге болады:

К: PbSO₄ + 2ē → Pb⁰ + SO₄^2–

А: PbSO₄ + 2H₂O – 2ē → PbO₂ + SO₄^2– + 4H⁺

Бұл теңдеулерден қорғасын иондарының Pb2+ катодта 2 электрон қосып алатынын байқауға болады. Ал анодта PbSO₄ PbO₂-ге айналады.

206

										–	+
										4	4