10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

Сен білесің бе?

“Энтальпия” терминін Х. Камерлинг-Оннес ұсынған.

Қосылыстардың түзілу энтальпиясының айырмасы процесті жүргізетін температураға тәуелді. Сондықтан анықтамалықтарда стандартты энтальпияның мәні (25°С температураға сәйкес) үстіңгі индексі (0) болады. Кейде түзілу энтальпияларының төменгі индексіне (f) жазылады (ағылшынша formation — түзілу). Олай болса, судың стандартты түзілу энтальпиясы:

∆H⁰_f = –286 кДж/моль.

Анықтамалықтарда заттардың түзілу энтальпиясынан басқа да эн­ тальпиялар, мысалы бір моль зат жанғанда қанша жылу бөлінетінін көрсететін стандартты жану энтальпиясы келтірілген.

Химиялық реакциялар мен физикалық құбылыстар нәтижесінде бөлінетін заттардың жасырын энергиясы ішкі энергия деп аталады, U әрпімен белгіленеді. Ол кинетикалық және потенциалдық энергиялардың қосындысынан тұрады. Энтальпия (H) — тұрақты қысымда жылуға айналдыруға болатын энергия. Жылу

мен энтальпия мәндерінің таңбасы қарама-қарсы. Энтальпияның стан-дартты күйі ∆H, түзілу энтальпиясы ∆H0_f деп белгіленеді, басқа да энтальпия түрлері болады, мысалы жану энтальпиясы.

1. 
   Энергияның қандай түрлерін білесіңдер? Энергияның басқа түрлерінің арасында “химиялық” энергияның алатын орны қандай?
   

2. 
   Энтальпия деген не? Оның ішкі энергиядан айырмашылығы қандай? Энтальпия мен реакцияның жылу эффектісінің байланысы қандай?
   

3. 
   Энтальпия, стандартты энтальпия, заттардың түзілу энтальпиясы, заттардың жану энтальпиясы ұғымдарына анықтама беріңдер.
   

4. 
   Реакция нәтижесінде жылу бөліне ме әлде сіңіріле ме?
   

H₂(г) + 1/2O₂(г) = H₂O(c) + 285,8 кДж.

Жүйенің энтальпиясы өсе ме әлде азая ма? Энтальпияның өзгерісі неге тең?
5. Келесі реакциялардағы энтальпия өзгерісінің таңбасын анықтаңдар:
а) көмірдің ауада жануы;
ә) организмдегі глюкозаның тотығуы;
б) әктасты өртеу арқылы сөндірілмеген әк алу;

123

в) күкірт қышқылының суда еруі;
г) тоңазытқыш қондырғылардағы салқындатқыштардың (фреон, аммиак, SO2) булануы.
6. Төменде келтірілген реакциялардың қайсысының стандартты энтальпиясы

(р, Т = const) газ тәрізді йодсутектің түзілу энтальпиясына тең (24 кДж/моль)? H₂(г) + I₂(г) = 2HI (г)

0,5H₂ (г) + 0,5I₂(г) = HI(г)
HI(г) = 0,5H₂(г) + 0,5I₂(г)
7. Түзілу энтальпияларының (∆H 0_f ) мәні: нөлден үлкен, нөлден кіші, нөлге тең қосылыстар бола ма? Мысалдар келтіріңдер.

124

¹1-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС