10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

50-cурет. Калориметр

Реакциялардың келтірілген түзілу энтальпиялары температу-ра мен қысымның стандарттық жағдайына берілген (T = 298 K,

16. 
    = 101,325кПа). Энтальпияның стандарттық күйі: ∆H⁰₂₉₈ деп белгіленеді, көбіне төменгі индекс жазылмайды: ∆H°.
    

Энтальпия былай есептеледі:

∆H = m · c · ∆T,

мұндағы m — реагенттер массасы, c — жылу сыйымдылығы, ∆T (К) — температуралардың айырмасы.

Реакцияның жылу эффектісі мен түзілу жылуының тиісті энталь-пиямен байланысы:


Q = –∆H.

Реакцияның жылу эффектісін (энтальпияларды) тәжірибелер негізінде анықтайды. Жылу эффектісін калориметр деп аталатын арнайы құралмен өлшейді (50-сурет). Химиялық реакцияны реагент­ тердің белгілі массасымен жүргізеді. Құралдың жылу сыйымдылығын біле отырып, реакция нәтижесіндегі температура өзгерісі бойынша жылу эффектісі анықталады.

Барлық заттардың түзілу энталь­пиясының салыстырмалы шкаласы енгізілген. Бұл шкала бойынша­ жай заттардың түзілу энтальпиясы нөлге тең.

Жай заттардан күрделі зат түзілгенде энергия жұмсалатын болса, ол заттың энтальпиясының мәні оң, ал егер жылу бөлінетін болса, теріс болады. Заттардың түзілуінің абсолюттік энтальпиясын анықтау мүмкін емес, сондықтан олардың айырмасын ∆H қолданады. Кейде

122

энтальпияның орнына реакцияның жылу эффектісін, ал заттардың түзілу энтальпиясының орнына түзілу жылуын қолданады.

Энтальпиялар шкаласына бір моль затқа сәйкес энтальпия мәні (кДж/моль) енгізіледі. Мысалы, метан CH₄ үшін ∆H = –75 кДж/моль, ол көміртек С пен сутектен Н₂ 1 моль метан түзілгенде 75 кДж жылу бөлінетінін білдіреді.