10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

§ 27. БАСТАПҚЫ ЗАТТАРДЫҢ БІРЕУІ АРТЫҚ МӨЛШЕРДЕ АЛЫНҒАНДАҒЫ РЕАКЦИЯ ӨНІМІНІҢ МАССАСЫН (КӨЛЕМІН) ЕСЕПТЕУ

Мұндай типті есептің шартында әрекет­ тесуші екі заттың массасы немесе көлемі көрсетіледі, оның біреуі артық мөлшерде бола-ды. Сондықтан есептерді шығару кезінде артық мөлшерде алынған затты анықтау қажет.

Реакция өнімінің массасы немесе көлемі кем мөл­шерде алынған зат бойынша есептеледі. Себе­ бі зат кем мөлшерде реакцияға толық түседі.

Бүгінгі сабақта:

• 
  “артық және кем” ұғымдарын пайдаланып типтік есептер шығаруды үйренеміз
  

Тірек ұғымдар

Есепті шығару алгоритмі:			• Моль, мольдік масса
1.	Есептің шартын мұқият оқу.		• Масса
2. Не берілгенін, нені табу керек екенін жазу.			• Заттың артық мөлшері
3. Есептің шарты бойынша химиялық реак­			• Заттың кем мөлшері
цияның­		теңдеуін құру.

4. 
   Есепте берілген және табу керек заттың астын сызу.
   

4. 
   Асты сызылған заттардың әрқайсысының мольдерін жазу (теңдеу бойынша).
   

4. 
   Формула бойынша бастапқы заттардың әрқайсысының зат мөл­ шерін табу:
   

113

n =	m	немесе n =	V	,
	M		V
			m

(М — заттың мольдік массасы, V_m — мольдік көлем = 22,4 л/моль) 7. Есептің шарты бойынша сызылған заттардың үстіне, масcасын

(көлемін) анықтауға тиісті заттың үстіне x таңбасын қою.

8. Теңдеу және есептің шарты бойынша мөлшерлердің қатынастарын анықтау, қорытынды жасау. Артық мөлшердегі затты табамыз, ол есеп шығарғанда ескерілмейді.

9. Кем (аз) мөлшердегі зат бойынша пропорция құрып, есепті шығару.

10.Реакция өнімінің мөлшерін (моль) тапқаннан кейін, оны есептің шарты бойынша массаға (көлемге) айналдыру.