10-Biologiya (35-38 mavzular)

10-Biologiya (38-41 mavzular)
1. Lamark turlarning o’zgarishida nimaning asosiy
omil ekanligini ta’kidlaydi?
A)vaqt
B)tashqi muhit
C)organizmlarning o’zaro munosabati
D)organizmlarning xulq-atvori
2. Qaysi olimlar o’simlik va hayvon turlari
o’zgarmaydi, deb hisoblashgan?
A) Kyuve, Lamark B)Linney, Lamark
C) Linney, Kyuve D)Darvin, Lamark
3. Lamark hayvonlarni bosqichlarga ajratishda qaysi
organlar sistemasiga e’tibor qaratdi? 1.ovqat hazm
qilish; 2.ayirish; 3.qon aylanish; 4.nafas olish; 5.nerv
sistemasiga; 6.sezgi organlari; 7.jinsiy sistemasi
A)1.2.3.4.5 B)1.3.4.5.6 C)3.4.1.5 D)6.7.5.4.3
4. Kyuve biologiyaning qaysi sohalarida faoliyat
yuritgan? 1.solishtirma anatomiya; 2.anatomiya;
3.morfologiya; 4.embriologiya; 5.sistematika;
6.paleontologiya; 7.fiziologiya
A)2.3.5.6 B)1.3.4.5 C)1.2.3.4.5.6 D)2.3.5.6.7
5. To’g’ri fikrni aniqlang
A)Kyuve turli era va davrlarda hayvonot olamining
turli-tuman xillari yashaganligni aniqlab, turlar
o’zgaruvchan degan xulosaga kelgan
B)Lamark muhit muhit ta’siriga javob reaksiyasiga
qarab barcha organizmlarni 2 ta guruhga ajratdi
C)XVII-XIX asrlarda hayvon va o’simliklarning
shaxsiy taraqqiyotini o’rganish sohasida tadqiqiotlar
olib borildi
D)Kyuve Linneydan farqli ravishda hayvonlarni
klassifikatsiyaga solishda ayrim belgilarga emas, qon
aylanish sistemasiga e’tibor berdi
6. Janubiy Amerikada uchrab Shimoliy Amerikada
uchramaydigan tuyoqli sutemizuvchilarni aniqlang.
A) keng burunli maymunlar, lama, tapir, yalqov,
chumolixo‘r, zirhli
B)lama,tapir,kabarga
C) yalqov, chumolixo‘r, zirhli D) lama,tapir
7. Shimoliy va Janubiy Amerika faunasidagi farqlar
qaysi alohidalanish natijasida yuzaga kelgan?
A) Geografik B)ekologik C)fiziologik D)etiologik
8. Ch.Darvinning asari keltirilmagan qatorni toping.
A) “Turlarning paydo bo’lishi”,
B) “O’simliklar dunyosida chetdan va o’z-o’zidan
changlanishnin ta’siri”
C) “Zoologiyaga kirish”
D) “Odamning paydo bo’lishi va jinsiy tanlanish”
9. Qaysi fan dalillari turlarning turg‘un emas, balki
o‘zgaruvchan ekanligidan dalolat beradi ?
1.Geologiya, 2.zoologiya 3.paleontologiya, 4.arxeologiya
5.solishtirma anatomiya, 6.embriologiya 7.sistematika
A)1,2,3,4 B)1,3,5,6 C)2,4,6,7 D)3,5,7
10. Ongsiz (a)va ongli(b)tanlashga xos bo`lgan
xususiyatlarni aniqlang.
1. Bunda yaratilmoqchi bo‘lgan o‘simlik navi, hayvon zoti
qanday ijobiy belgi-xossalarga ega bo‘lishi oldindan
rejalashtiriladi 2. Janubiy Amerikaning Olovli Yerida
yashovchi qabilalar ocharchilik paytida
vidra ovlashda unchalik ko‘mak bermaydigan it hamda
mushuklarni yeb,yordam beruvchi itlarni saqlab
qolinishi mislo bo`ladi 3.tarkibida yuqori sifatli
kleykovina bo`lgan bug`doyning yaratilishi4.zot va nav chiqarish uzoq muddat talab qiladi5. tanlash natijasining ko‘p jihatdan samarali 6.Ko`k qoya kaptari shu usulda keltirib chiqarilgan
A) a-2.4,6 b-1.3.5 B) a-1,3,5 b-2,4
C)a-2.4 b-1.3.5 D) a-4,6 b-3.5
11. Sun’iy tanlash natijasida inson tomonidan yaratilgan bitta turkumga mansub hayvonlarni toping.
A) cho’chqa zotlari, itlarning junsiz zoti
B) ko’k qoya kaptar, tovus kaptar
C) bo’rdoqi qo’y, cho’chqa zotlari
D) ko’p sut beruvchi sigir, bo’rdoqi qo’y
12. Bir yovvoyi ajdoddan (1) va ikki yovvoyi ajdoddan (2) kelib chiqqan hayvonlar to’g’ri keltirilgan qatorni toping.
A) 1-karam; 2-it B) 1-qo’y, 2-tovuq
C) 1-kaptar, 2-sigir D) 1-sigir, 2-karam
13. Terisida bezlari rivojlanmagan hayvon zotlari
keltirilgan qatorni toping.
1-yoroslavl 2-yakobin 3-muflon 4-kostroma 5-arxar 6-turman 7-axaltaka 8-qorabayir
A) 7,8 B) 3,5 C) 1,4 D) 2,6
14. Yangi nav va zot chiqarishda asosiy omil, ya’ni harakatlantiruvchi kuch nima?
A) irsiy o‘zgaruvchanlik va sun’iy tanlash
B)Tabiiy tanlash, irsiy o‘zgaruvchanlik
C)Irsiyat ,o`zgaruvchanlik
D)Irsiyat,Sun`iy tanlash
15. K. D. Belyayev faoliyati bilan bog`liq to`g`ri
javoblarni ajrating. 1.Sun’iy tanlash bilan yovvoyi hayvonlarni xonakilashtirish mumkinligini tajriba orqali isbotlagan 2. kumushsimon qora bo`rilar ustida kuzatish ishlarini olib borgan 3. ikkinchi guruhi kiruvchi odamga tashlanishga qo‘rqib turadigan formalarni chatishtirgan
4. sun’iy tanlash o‘tkazish natijasida xuddi xonaki itlarga o‘xshash, ya’ni odamga tez o‘rganadigan, erkalaganda xursand bo‘ladigan organizmlar olishga muvoffaq bo`lgan5.Genetik xususiyatlariga qarab o‘tkazilgan sun’iy tanlash natijasida tulkilarning morfologik va fiziologik belgilari ham o‘zgargan.6. Tajribada morfologik belgilari ya`ni tashqi quloq suprasi osilgan, dumini esa gajak holda egib turadigan organizmlar olingan
A)1,3,5,6 B)2,3,4 C)1,4,6 D)1,3,4,5,6
16. Darvin sun’iy tanlashning muvaffaqiyatli chiqishi qanday omillarga bog`liq deb hisoblagan?
1.tanlash uchun olingan organizmlarning son jihatdan kamligiga, 2.organizmlardagi individual
o‘zgaruvchanlikka, 3.seleksionerning tajribasi va
sinchkovligiga, 4.tanlash olib borilayotgan
organizmlarning nazoratsiz chatishmasligiga,
5- tanlash ta’sirini sun`iy tanlash tufayli to‘plana
borishiga 6.Organizmlarning yoshi va jinsiy tarkibiga
A)1,3,5 B)2,4,6 C)2,3,4 D)2,3,5
17. Tashqi muhitning organizmga ko‘rsatadigan
muayyan(a) va nomuayyan(b)ta’siri mos keluvchi
javoblarni aniqlang.
1. bir tur, zot, navga mansub organizmlar va ularning
kelgusi avlodi bir yo‘nalishda o`zgaradi 2.individual
o`zgaruvchanlik 3.guruhli o`zgaruvchanlik 4. Kunlar
sovishi bilan shimolda yashovchi barcha sutemizuvchi
hayvonlarning juni qalinlashadi5.evolyutsiya jarayonida
nisbatan katta ahamiyatga ega 6. evolutsiya jarayonida
organizmlarning reaksiya normasi doirasida muhitga
moslanishini ta’minlaydi.
A)a-1,3,4,5,6 b-2,5 B)1,3,4,6 b-2,5
C)a-2,5,6 b-1,3,4 D)a-3,4,5 b-2,6
18. Kombinativ (a),mutatsion(b) o‘zgaruvchanlik uchun
xos bo`lgan to`g`ri javoblarni ajrating.
1. organizmlar genotipining o‘zgarishi tufayli sodir
bo‘ladi 2.Bu o‘zgaruvchanlik ota-ona organizmlari
genotiplaridagi genlarning qayta kombinatsiyalanishi,
ularning o‘zaro ta’siri natijasida vujudga keladi.
3.meyozda gomologik xromosomalarning mustaqil
taqsimlanishi asosida kelib chiqmaydi 4. urug‘lanish
paytida gametalarning tasodifiy kombinatsiyalari
asosiga kelib chiqadi.5. foydali, neytral va zararli bo‘ladi
.6.xromosomalar chalkashuvi va genlarning
rekombinatsiyasi asosida kelib chiqadi. 7. DNK
molekulasida bitta gen doirasida nukleotidlar tartibining
o‘zgarishi natijasida kelib chiqadi
A)a-2,4,3,6 b-1,5,7 B) a-2,4,6 b-1,5,7
C) a-1,5,7 b-2,4,6 D) a-1,3,5,7 b-2,4,6
19. Gen (a) va xromasoma(b) mutatsiyalariga xos bo`lgan
tog`ri xususiyatlarni ajrating.
1.Nisbatan ko`proq tarqalgan 2.Mikroskopda aniq ko`rsa
bo`ladigan mutatsiyalar .3.xromasomalar soni o`zgaradi
4.polidaktiliya misol bo`ladi 5.Tug`ma karlik misol
bo`ladi 6.Deletsiya misol bo`ladi 7.Gemofiliya dominant
gen kasalligi 8.inversiyada xromasoma ayrim qismini
180 0ga o`zgartiradi8.braxidaktiliya dominant gen
kasalligidir.
A) a-1,3,5,8 b-2,6,7
B)a-2,3,6,7 b-1,4,5,8
C)a-1,4,5,8 b-2,3,6,7 D)a-1,4,5,8 b-2,6,7
20. Har xil turga kiruvchi organizmlar orasidagi
kurash;(a) bir turga kiruvchi organizmlar orasidagi
kurash (b) organizmlarning anorganik tabiatning
noqulay sharoitlariga qarshi kurashi(c)ga mos keluvchi
javoblarni ajrating.
1.sutemizuvchilarda mavsumiy tullash 2.Qo`ng`ir
ayiqlarning yashash joyi uchun kurashi 3.Bug`doyzorda
yorug`lik uchun kurash 4.hayvonlarning qishki uyquga
ketishi 5.yirtqichlik 6.qushlar migratsiyasi
7.kannibalizm 8.bo`ri va tulkilarning o`lja uchun
kurashi.9.Kulrang kalamush tomonidan qora
kalamushlarning siqib chiqarilishi 10.Gorillalar
o`rtasida gala boshchiligi uchun kurash

1. 
   a-5,8,9,7b-2,3,10 c-1.4.6
   
2. 
   B)a-5,8,9 b-2,3,7,10 c-1.4.6
   
3. 
   a-5,8,9,4 b-2,3,10 c-1,7,6
   
4. 
   D)a-5,8,9,10 b-2,3,7 c-1.4.6
   

21. O’simliklarning qaysi shakllarida quyosh nurini tutib qolish uchun raqobat kuzatiladi?
1.daraxtlar. 2. Butalar 3, chala butalar. 4.o’tlar
A) 4,1 B) 2,3 C) 1,3 D) 1,2
22. Noto’g’ri fikrlar (a) va to’g’ri fikrlar(b) ni misollar
bilan juftlang. 1. Qoqio’t , uy pashshasi ,ituzum va baqalar ko’p nasl qoldiradi. 2. Ko’p hollarda qoldirilgan naslning barchasi voyaga yetib nasl beradi. 3. Darvin yashash uchun kurashning 3 xilini farqlagan.4. Hind maynasi Markaziy Osiyoda ko’p tarqalgan. 5. Turlararo
kurash doimo juda shiddatli bo'ladi
A) a-2,5 b-1,3,4 B) a-1,3,4 b-2,5
C) a-2,4,5 b-1,3 D) a-1,4,5 b-2,3
23. Qaysi hasharot qattiqqanotlilar turkumiga mansub?
A) tillako’z B) trixogramma C) xasva D) podoliya
24. Zararkunanda hasharotlarga qarshi kurashda qaysi qushlardan qushlardan foydalaniladi?
1. chittak. 2. Chug’urchuq. 3. Boyo’g’li 4. Qaldirg’och
A) 1,2 B) 2,3 C) 3,4 D) 1,4
25. Noto’g’ri fiklarni toping.1.Joy uchun kurashda kulrang kalamush asta-sekin qora kalamushni siqib chiqara boshladi. 2. Yevropaga Avstraliyadan olib kelingan oddiy ari nayzasi yo’q kichik mahalliy arini siqib chiqardi.3. Maynalar va chumchuqlar orasida raqobat kuzatiladi. 4. Madaniy o’simliklarga qaraganda
yovvoyi o’simliklar yashovchan bo’lmaydi.
A)2,4,1 B) 2,4 C) 2,3,4 D) 1,4
25. Yashash uchun kurash xillariga mos javoblar bilan juftlang. I.Tur ichidagi kurash. II. Turlararo kurash. III.Anorganik tabiatning noqulay ta’siri bilan kurash.
1. Suvkesar va baliq munosabati. 2. Chigirtkalar
ko’paysa tuyoqlilarning och qolishi.
3. Sutemizuvchilarning mavsumiy tulashi.
4. Bug’doyzorda yorug’lik uchun kurash. 5. Yirtqichlilik. 6. Kannibalizm. 7.Hayvonlarning qishki uyquga ketishi.
A) I- 4,6 II-1,2,5 III-3,7,4 B) I- 4,6 II-1,2,5 III-3,7
C) I- 6 II-1,2,5 III-3,7,4 D) I- 6 II-1,2,5,4 III-3,7,4
26. Darvin yashagan davrga xos noto’g’ri fikrni belgilang.
A) tur bilan tur xili o’rtasida oraliq formalar uchrashi tabiiy hol
B) bir tur bilan ikkinchi tur orasida oraliq formalar uchramaydi
C) “Tur xili” deganda turga xos belgilar yaxshi
ifodalanmagan organizmlar tushuniladi
D) bir tur bilan ikkinchi tur o’rtasida oraliq formalar paydo bo’ladi
27. J.B. Lamarkning ijobiy(1) va (2) salbiy g’oyalarini aniqlang. a) sistematik guruhlarni taklif qilgan b) sun’iy sistema tuzgan c) o’simlik changdonlarini soniga va changchi iplarining uzun qisqaligiga qarab
birlashtirilgan d) turlar o’zgarmaydi degan e) turlar o’zgaradi degan f) sodda hayvonlar o’z-o‘zidan anorganik tabiatdan paydo bo’ladi j) turlar tabiatda real emas
k) birinchi evalutsion ta’limotni yaratdi l) birinchi
binarnamenklatura talklif qilgan m) o’zgarish soddadan
murakkablashish tomon boradi
A) 1-e,k,m 2-f,j B) 1-a,l 2-b,c,d
C) 1-f,j 2-e,k,m D) 1-b,c,d 2-a,l
28. Darvin fikricha, organizmlarga tashqi muhitning
ta’siri nomuayyan (a) va muayyan (b) ko’rinishda bo’lishi
mumkin. Ushbu hodisalarni ularning mohiyati bilan
juftlang. 1) tashqi muhit ta’siri barcha organizmlarda
namoyon bo’ladi; 2) tashqi muhit ta’siri ayrim
organizmlarda namoyon bo’ladi; 3) guruhli
o’zgaruvchanlik ro’y beradi; 4) shaxsiy o’zgaruvchanlik
ro’y beradi.
A) a-1,4; b-2,3 B) a-1,3; b-2,4
C) a-2,4; b-1,3 D) a-2,3; b-1,4
29. Qaysi hayvon uchun Yakobin zoti xos?
A) qoramol B) qo’y C) kaptar D) tovuq
30. To’g’ri fikrni toping.
1.Yirtqich-o’lja munosabati turlararo kurashga misol
bo’ladi. 2.Bo’ri va tulkilar tovushqonlar bilan oziqlanadi.
3. Parazit-xo’jayin munosabati anorganik tabiat bilan
kurashga misol bo’ladi. 4. Tuyoqli hayvonlar hayoti
yirtqichlarga bog’liq.5.Tuyoqli hayvonlar hayoti
chigirtkalar soni bilan bog’liq. 6. O’simliklarning
mavjudligi faqat o’txo’r hayvonlarga bog’liq.
A) 1,2,3 B) 1,3,5 C)1,2,4,5 D) 1,2,3,4,5

1.Sxemada odam qon aylanish

sistemasining katta va kichik qon aylanish
doiralari aks ettirilgan. Qaysi javobda qon
aylanish sistemasining 3, 5, 7 raqamlar
bilan belgilangan qismlarida qanday qon
harakatlanishi muvofiq tarzda to‘g‘ri
keltirilgan?

A) 3 - venoz qon, 5 - arterial qon, 7 - arterial
qon
B) 3 - arterial qon, 5 - arterial qon, 7 - venoz
qon
C) 3 - arterial qon, 5 - venoz qon, 7 - arterial
qon
D) 3 - venoz qon, 5 - venoz qon, 7 - arterial
qon
2. Labaratoriyada 3 ta petri idishiga 3 xil
bakteriya solindi 1- petri idishiga, somon
bakteriyasini, 2- petri idishiga
tayoqchasimon bakteriyani, 3- petri idishiga
esa, sharsimon bakteriya solindi. 2 soatdan
so’ng 1-chi petri idishida 256 ta, 2-chi petri
idishida 64 ta va 3- petri idishida esa, 4096
ta bakteriyalar paydo bo’lgan bo’lsa, birinchi
va uchinchi idishdagi bakteriyalarni bir
martta bo’linishiga jami qancha daqiqa
ketgan?
A) 35 B) 25 C) 45 D) 30
3. Quyidagi fikrlarning orasida nechtasi
to`g`ri ifodalangan?
1. Trilobitlarning tuzilishi ko`p tukli
halqalilarga o`xshash bo`lib, har bir tana
bo`g`imida 2 tadan bir xil tuzilgan oyoqlari
bo`lgan; 2. Uy pashshasi sil, sarg`ayma,
ichburug`, qorin tifi, vabo, bo`g`ma kabi
kasalliklarni hammasini tarqatadi; 3. Butli
o`rgimchakning ikki tutam traxeyalari
bo`lib, ularning har biri qorin bo`limida
joylashgan alohida alohida teshik orqali
atmosfera havosi bilan bog`langan bo`ladi;
4. Qisqichbaqaning qorinoyoqlarining 72%
idan ko`prog`i 2 shoxli bo`ladi; 5. 650 ga
yaqin turi bor bo`lgan sinf vakillari o`zining
tip vakillari bilan oziqlanadi; 6. Eng yirik
o`rgimchakning zahar bezi bo`lmaydi; 7.
To`g`ri qanotlilarning oldingi qanotlari kalta
va ensiz, orqa qanotlari esa yelpig`ichga
o`xshab oldingi qanotlari ostiga taxlanib
turadi; 8. Qandalalarning birinchi juft
qanotlari qalinlashgan, ikkinchi juft
qanotlari yupqa va shaffof
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
4. Toʻrt yoshli sogʻlom bola yuqori jagʻida va
pastki jagʻida nechtadan tishlari boʻladi va
hayoti davomida nechta tish almashmaydi.
A) 10; 20 B) 10; 12 C) 20; 12 D) 5; 32
5. Quyidagi rasmda aks etgan jarayonda
nima ro`y beradi
A) spermatogenezda birlamchi jinsiy
hujayralar juda tez ko`payadi
B) hujayralar gaploid to`plamga ega bo`ladi
C) tuhum hujayra ayrim vaqtda yuz va ming
martagacha kattalashadi
D) jinsiy hujayralar ma`lum shakl va
hajmga ega bo`ladi

6. 
   Barg og’izchalari doim ochiq (a) va
   

kunduzi yopiq yoki ochiq (b) bo’lgan
o’simliklar namlikka bo’lgan moslanishiga
ko’ra qanday guruhga mansubdirlar?
A) a – kserofitlar; b – gigrofitlar
B) a – mezofitlar; b – gidrofitlar
C) a – kserofitlar; b – mezofitlar
D) a – gigrofitlar; b – mezofitlar
7. Shimpanzening epiteliy hujayrasida
kechadigan mitoz jarayonining metafaza
davrida jami xromasomalar soni (a),
xromatidalar soni (b), hujayra markazi soni
(c), sentriolalar soni (d) ni aniqlang.
A) a- 96 b- 96 c- 2 d- 4
B) a- 48 b- 96 c- 2 d- 4
C) a- 48 b- 48 c- 2 d- 4
D) a- 48 b- 96 c- 1 d- 4
8. Quyidagi hasharotning xartumi qanday
hosil bo`ladi

A) pastli lab va pastki jag`ning
qo`shilishidan
B) pastki lab va jag`lari o`zgarib naysimon
xartum hosil qiladi
C) pastki labini uchi qalinlashib
yostiqchasimon xartum
D) xartumi bo`lmaydi
9. Yosh seleksioner tajriba maydonida
digomozigota sariq silliq no'xat bilan yashil
burishgan no'xatni chatishtirdi. F2 da 3120
ta no'xat olindi. Ularning 1745 tasi sariq
silliq, 605 tasi sariq burishgan, 580 tasi
yashil silliq, 190 tasi yashil burishgan bo'ldi.
Tajribada olingan sariq silliq no'xatlarning
nazariy jihatdan olinishi kerak bo'lgan sariq
silliq no'xatlardan farqini toping.