1. Yer tuzishning iqtisodiy samaradorligini baholashning mohiyati, turlari va tamoyillari

REJA
1. Yer tuzishning iqtisodiy samaradorligini baholashning mohiyati, turlari va tamoyillari.
2. Milliy iqtisodiy samaradorlikni baholash mezoni va ko'rsatkichlari.
3. Zanjirli indekslar yordamida milliy iqtisodiy samaradorlikni aniqlash metodikasi.
4. Yer tuzishni tashkil etish va rejalashtirish. 


Yer jamiyat hayotining barcha jarayonlarining asosiy asosidir. Erdan oqilona foydalanish va muhofaza qilish yerdan turli maqsadlarda foydalanishning asosiy mezonlari - tijorat faoliyatini amalga oshirish, turar-joy binolarini tashkil etish, cheklangan foydalanish rejimiga ega bo'lgan hududlarni (tabiiy zaxira fondi erlari) yaratish. Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, er tovar bo`lib, uning resursi cheklangan, shuning uchun yer tuzishda iqtisodiy samaradorlikning asosiy nazariyalarini bilish va amaliyotda qo`llash barcha yer tuzish faoliyatining asosiy bo`g`ini hisoblanadi. 
1. Yer xo`jaligi jamiyat xo`jalik tizimining tarkibiy qismi bo`lib, ishlab chiqarish munosabatlarining xususiyatiga, yerga va boshqa ishlab chiqarish vositalariga egalik shakllariga bog`liq bo`lgan murakkab, ko`p qirrali jarayondir. Ushbu umumiy pozitsiyadan quyidagi xulosalar kelib chiqadi: Yer xo'jaligining iqtisodiy samaradorligi iqtisodiy munosabatlar tizimi asosida baholanishi va shunga mos ravishda baholash ko'rsatkichlari tizimini talab qiladi; Bir tomondan, yerdan foydalanuvchilar va yer egalarining jamoaviy va shaxsiy manfaatlarini, ikkinchi tomondan, o'zini-o'zi ta'minlaydigan (tijorat) va milliy iqtisodiy (byudjet) foydalanishni talab qiladigan jamoat manfaatlarini hisobga olish kerak. ) iqtisodiy samaradorlikni aniqlashda yondashuv; Er tabiiy muhitning (biosferaning) elementi bo'lganligi sababli, tuproq unumdorligini ko'paytirish shartlari va hududning ekologik xususiyatlarini hisobga olish kerak; Samaradorlik ko'rsatkichlarini hisoblashda erni boshqarishning o'zi ta'sirini ajratib olish, uni tegishli xarajatlar bilan taqqoslash, ko'rsatkichlarning gorizontal va vertikal (turli xo'jaliklar uchun, loyihaning tarkibiy qismlari va elementlari uchun va boshqalar uchun) sifat jihatidan bir xilligi va miqdoriy taqqoslanishini ta'minlash muhimdir. .); Er tuzish loyihalari yerdan foydalanishni yaxshilash, suv xo‘jaligi, sanoat va yo‘l qurilishi va hokazolar asosida amalga oshirilayotgan loyihalar bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli, 2012 yil 20 dekabrgacha bo‘lgan davrda amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning samaradorligini hisobga olish zarur. loyihani to'liq ishlab chiqish, asosiy va aylanma fondlarni shakllantirish (to'ldirish) xarajatlari, yo'qotishlarni qoplash va atrof-muhitni muhofaza qilish bilan bog'liq xarajatlar; kapital qo'yilmalarni amalga oshirish va ulardan samara olish o'rtasidagi vaqt oralig'i (kechikish) vaqtga to'g'ri kelmaydigan to'lovlar va tushumlarni taqqoslashni o'z ichiga oladi. Er xo'jaligini bir necha jihatlarda ko'rib chiqish mumkin - tabiiy muhitga, moddiy ishlab chiqarishga va umuman jamiyatga nisbatan. Shunga ko'ra, uning samaradorligi ekologik, ishlab chiqarish-iqtisodiy va ijtimoiy turlarga bo'linadi. 2. Yer tuzish xalq xo‘jaligi nuqtai nazaridan mamlakat yer fondini butun jamiyat manfaatlarini ko‘zlab toifalar, yerdan foydalanuvchilar va yer egalari, yerlar bo‘yicha maqsadli taqsimlash, shuningdek, turli sohadagi korxonalar faoliyatini tartibga solish vositasidir. davlatning iqtisodiy va yer siyosatini amalga oshirish maqsadida sanoat tarmoqlari. Shu ma’noda yer xo‘jaligi ijtimoiy ishlab chiqarish tizimining ajralmas qismi bo‘lib, usiz har qanday korxona faoliyatini oqilona tashkil etish mumkin emas. Erni boshqarish ishlab chiqarish va hududdagi har qanday o'zgarishlar uchun zarur, masalan: Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish hajmining o'sishi yalpi mahsulot ko'rsatkichi bilan eng aniq ifodalanadi. Unga yer tuzish ham ma'lum darajada ta'sir ko'rsatadi. Xalq xo‘jaligi nuqtai nazaridan yer tuzish mamlakat yer fondini butun jamiyat manfaatlarini ko‘zlab toifalar, yerdan foydalanuvchilar va yer egalari, yerlar bo‘yicha maqsadli taqsimlash, shuningdek, turli sohalardagi korxonalar faoliyatini tartibga solish vositasidir. davlatning iqtisodiy va yer siyosatini amalga oshirish maqsadida. Shu ma’noda yer xo‘jaligi ijtimoiy ishlab chiqarish tizimining ajralmas qismi bo‘lib, usiz har qanday korxona faoliyatini oqilona tashkil etish mumkin emas. Erni boshqarish ishlab chiqarish va hududdagi har qanday o'zgarishlar uchun zarur, masalan: yerdan foydalanish (yer egaligi) va ularning tizimlarini shakllantirish, birlashtirish, ajratish va qayta tashkil etish; Ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi va kontsentratsiyasining o'zgarishi; yerdan foydalanish, yerga egalik qilish, dehqonchilik, dehqonchilik tizimlarining progressiv shakllarini joriy etish; meliorativ, eroziyaga qarshi va atrof-muhitni muhofaza qilish tadbirlarini amalga oshirish; Hududning mavjud tashkil etilishini yangi texnologiyalarga moslashtirish va h.k. Xo'jalik (tijorat) samaradorligi hududni rejalashtirilgan tashkil etishning aniq fermer xo'jaliklari yoki ularning mustaqil xo'jalik ishlab chiqarish bo'linmalarining ishlab chiqarish samaradorligiga ta'sirini aks ettiradi. Fermer xo'jaliklarida yer tuzish samaradorligining mezoni nafaqat hududning tashkil etilishiga miqdoriy baho beradigan, balki, birinchi navbatda, uning sifat jihatini tavsiflovchi o'lchov bo'lishi kerak. Milliy iqtisodiy nuqtai nazardan samaradorlikni hisobga olgan holda, mutlaq nisbiyni tavsiflovchi uchta bir hil ko'rsatkichni hisobga olish taklif etiladi. I Va o'ziga xos effektlar. Agregatni baholash uchun Yerni boshqarish samaradorligi, bir Biroq, nisbati - -> max ko'proq mos keladi, bu tufayli Quyidagi sabablar. Birinchidan, bu ifoda quyidagi shakllarda vaqtinchalik jihatni hisobga olishi mumkin: yillik ta'sirni (P) nafaqat yillik xarajatlar (3) bilan solishtirish orqali, balki qiymat (3) bir martalik sarmoya bo'lsa ham. Bundan tashqari, bu qiymat nafaqat statik, balki dinamik xarakterga ega bo'lishi mumkin: Ikkinchidan, vaqt va boshqa sharoitlarda solishtirganda, bu nisbat ularni keltirib chiqargan xarajatlarga turli xil ta'sir manbalarini hisobga olishni nazarda tutadi. Uchinchidan, xarajatlar va foydalarning ko'rib chiqilgan nisbati samaradorlikning turli tomonlarini ham tavsiflashi mumkin - nisbiy (-), o'ziga xos (-) va mutlaq (P). To'rtinchidan, qiymat - nisbat orqali nafaqat butun ishlab chiqarishning umumiy samaradorligini aks ettiradi, balki turli xil resurslardan foydalanishni baholash imkonini beradi; masalan, agar P yalpi mahsulot, 3 esa mos ravishda mehnat, mablag'lar, kapital qo'yilmalar, yer maydoni va P va boshqalar xarajatlari bo'lsa, natijaning xarajatlarga nisbati “o- mehnat unumdorligini, kapitalni tavsiflaydi. unumdorlik, investitsiya samaradorligi, mahsuldorlik (yoki qiymat jihatidan yalpi ishlab chiqarish orqali - erdan foydalanish samaradorligi). 3. Ushbu maqsadlar uchun kapital qo'yilmalarning samaradorligini baholashda standart metodologiya milliy daromadning o'sishini kapital xarajatlar sodir bo'lgan davr oxiri va boshidagi natijaviy hajmlar o'rtasidagi farq sifatida hisoblashni tavsiya qiladi. Misol uchun, agar 1985 yilda Rossiya qishloq xo'jaligida 49,7 milliard rubl yaratilgan bo'lsa. milliy daromad, 1990 yilda esa 68,1 mlrd. Biroq, bu o'sishni to'liq kapital qo'yilmalarga, undan ham ko'proq yerni boshqarishga bog'lab bo'lmaydi. Bu davrda ishlab chiqarish vositalari, xizmatlar, mashinalar, asbob-uskunalar, qurilish materiallari narxi o'zgarib, ishlab chiqarish tannarxining oshishiga olib keldi. Masalan, 1976 yildan 1980 yilgacha bo'lgan davrda kolxozlarda ishlab chiqarish xarajatlarining umumiy o'sishining 57,6 foizi ishlab chiqarish va xizmatlar narxining oshishi bilan bog'liq, 30,2 foizi moddiy iste'molning o'sishiga to'g'ri keldi (yo'q. ishlab chiqarish texnologiyasi talablari bilan bog'liq) , faqat 8,8% - ish haqini oshirish va 3,5% - sug'urta to'lovlarini oshirish uchun. Demak, ishlab chiqarishni kengaytirishga yo’naltirilgan kapital qo’yilmalarning bir qismi narxlarning o’sishini qoplash uchun sarflanadi, ya’ni aslida oddiy takror ishlab chiqarishga ketadi. Bundan tashqari, 1985 yildan 1990 yilgacha bo'lgan davrda qishloq xo'jaligida band bo'lgan ishchilar sonining biroz qisqarishi kuzatildi; mehnat unumdorligini oshirish uchun mablag'lar ishlab chiqarishning moddiy-texnika bazasini rivojlantirishga, kapital-mehnat nisbatining o'sishiga va boshqalarga yo'naltirildi. Shuning uchun milliy daromadning umumiy o'sishida yer tuzish tadbirlarining ta'sirini ko'rsatish vazifasi paydo bo'ladi. Buning uchun siz G.I.Baklanov tomonidan tavsiya etilgan ketma-ket zanjir usulidan foydalangan holda milliy daromadni o'zaro bog'liq bo'lgan omil indekslariga ajratish usulidan foydalanishingiz mumkin (xususan, Volkov S.N. indeks zanjiri usuli.yer tuzish // Ilmiy ishlar to'plami.- M .: MIIZ, 1991. - S. 22-23). 4. Yer tuzish loyihalarini ishlab chiqish yer tuzish ishlarini bajarish uchun litsenziyaga ega bo‘lgan tashkilotlar, korxonalar, muassasalar va xususiy yer tuzuvchilar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Loyihalar manfaatdor shaxslar ishtirokida tuziladi va tasdiqlangandan keyin belgilangan namunadagi chegara belgilari bilan yer uchastkalari va almashlab ekish maydonlarining chegaralarini belgilagan holda tabiatga (yerda) beriladi. Yer tuzish loyihalarida nazarda tutilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish yer egalari va yerdan foydalanuvchilarga yuklangan. Yer tuzish tashkilotlari loyihalarni amalga oshirishga yordam beradi va nazorat qiladi. Yer egalari va yerdan foydalanuvchilar, zarur hollarda, loyihalarni o‘zgartirish yoki qayta ko‘rib chiqish bo‘yicha takliflar kiritishlari mumkin. Loyihalash tashkilotlari rejalashtirilgan tadbirlarning iqtisodiy va ekologik samaradorligi uchun javobgardir. Ular quyidagi huquqlarga ega: yer tuzish loyihalarini amalga oshirish ustidan maxsus ruxsatnomasiz nazoratni amalga oshirish, uning natijalari to‘g‘risida ma’muriyatni xabardor qilish hamda yerdan foydalanish va muhofaza qilishni yaxshilash bo‘yicha takliflar kiritish; yerlarning meliorativ holatini yaxshilash, qishloq xo‘jaligi ob’ektlarini joylashtirish, xo‘jalik ichidagi yo‘llar, qishloq xo‘jaligidan tashqari ehtiyojlar uchun yer olish va boshqa asoslar bo‘yicha loyihalarga o‘zgartirishlarni kelishib olish; Yer tuzishning eskirgan sxemalari va loyihalarini takomillashtirish yoki qayta ko‘rib chiqish bo‘yicha takliflar kiritish. Erni boshqarishni rejalashtirishda quyidagilar zarur: yer tuzish bo‘yicha loyiha-qidiruv ishlarining ro‘yxatini tuzish; Tuzilmani aniqlang va ish hajmini natura va qiymat ko'rinishida baholang; yer tuzish faoliyatini moliyalashtirish manbalarini asoslash; Tuzilishi va bajarilgan ishlar hajmining o'zgarishi munosabati bilan yer tuzish loyihalash xizmatini kadrlar bilan ta'minlash yo'llarini belgilang. Loyiha-qidiruv ishlarining ro'yxatini belgilashda ular kompleks tarzda, yagona texnologik va axborot aloqasi bilan, aniq ketma-ketlikda bajarilishi kerakligini hisobga olish kerak. Shuning uchun ular quyidagilarni o'z ichiga olishi kerak: loyihalarni tuzishga tayyorgarlik ishlari, shu jumladan aerofotografiya va geodeziya ishlari, yerni o'rganish, parvozlarni o'rganish, rejalashtirish va kartografik materialni tuzatish, tuproq va geobotanika tadqiqotlari, yerlarni baholash va kadastr ishlari, inventarizatsiya va grafik yerlarni hisobga olish, boshqa tadqiqot va qidiruv ishlari; Tumanlar yer tuzishning kompleks sxemalarini va yerdan oqilona foydalanish va muhofaza qilishni tashkil etish bo‘yicha boshqa loyihagacha bo‘lgan hujjatlarni tayyorlash; xo‘jaliklararo yer tuzish va noqishloq xo‘jaligi maqsadlarida yer ajratish loyihalarini tuzish, yerga egalik qilish va qishloq xo‘jaligi yerlaridan foydalanishni shakllantirish va tartibga solish, yer tuzish ishlarini olib boradi; Fermer xo'jaliklarida yer tuzish, shu jumladan Uzoq Shimoldagi bug'uchilik xo'jaliklari, sanoat korxonalarining qishloq yordamchi xo'jaliklari, loyihalarni amalga oshirishda yordam berish; Erdan foydalanish va muhofaza qilish bilan bog'liq ishchi loyihalarni tayyorlash bo'yicha ishlar; yerdan foydalanish uchun alohida rejim va shart-sharoitlarga ega boʻlgan hududlar chegaralarini belgilash (maʼmuriy-hududiy tuzilmalar, aholi punktlari, tabiatni muhofaza qilish hududlari, shu jumladan suvni muhofaza qilish zonalari va kichik daryolarning qirgʻoqboʻyi chiziqlari, rekreatsion va qoʻriq yerlar va boshqalar); Boshqa ish. Kelajak uchun yer tuzish ishlarining tuzilishi va hajmini rejalashtirishda ular quyidagi uslubiy qoidalarga tayanadilar. Yer tuzishda foydalaniladigan rejalar va xaritalarni yangilash asosan har 8-15 yilda turli xaritalash hududlarida ularning qarish darajasiga qarab aerofotosurat yo‘li bilan amalga oshiriladi va ularni tuzatish qisqaroq muddatda (1 yildan 5 yilgacha) amalga oshiriladi. yer tuzish loyihalarini tayyorlashda yerdan foydalanish to‘g‘risidagi ma’lumotlarning ishonchliligini ta’minlash. Xulosa Ma’ruzani tinglab, yer tuzishning iqtisodiy samaradorligini baholashning mohiyati, turlari va tamoyillari bilan tanishdingiz; milliy iqtisodiy samaradorlikni baholash mezoni va ko'rsatkichlarini belgilab berdi. Zanjirli indekslar yordamida milliy iqtisodiy samaradorlikni aniqlash metodologiyasining tuzilishini o‘rgandik. Muammolar Yer tuzishni tashkil etish va rejalashtirishda ijrochi ko'pincha qonunchilik bazasining nomukammalligi muammolariga duch keladi, eskirgan kartografik materiallar va umuman olganda ma'lumotlardan foydalaniladi. Hududni tashkil etish va rejalashtirish bo'yicha hujjatlarni muvofiqlashtirish va tasdiqlash uchun murakkab, uzoq va qimmat protsedura mavjud.