1. Yer-suv resurslarining qishloq xo’jaligidagi ahamiyati va xususiyatlari, ularning maydoni

Фармоннинг максади
: 

мелиорация ишларининг буюртмачилари ва ижрочилари ўртасида 
вазифаларни катъий тақсимлаш ҳамда уларнинг жавобгарлигини ошириш 
асосида суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш 
дастурларини шакллантириш ва амалга оширишга ѐндашувларни тубдан 
ўзгартириш; 
 

суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш бўйича ишларни 
молиялаштиришнинг ишончли механизмини таъминлаш; 
 

мелиорация шохобчаларининг самарали ишлашини, дренаж ва оқава 
сувларнинг коллектор-дренаж тармоғи орқали нормативга мувофиқ 
чикарилишини таъминлайдиган ушбу шохобчаларни сақлаш механизмини 
сифат жиҳатидан такомиллаштириш; 
 

лизинг операцияларини кенг жорий этиш йўли билан сув хўжалиги 
ташкилотлари ва сувдан фойдаланувчилар уюшмаларининг моддий-
техника базасини мустаҳкамлаш, мелиорация техникаси саройини янгилаш. 

---


fermer, dehqon xo’jaliklari, tomorqa egalari 
va boshqalar bo’lib, adolatli suv taqsimoti 
hamda irrigasiya-meliorasiya tarmoqlaridan 
samarali foydalanishni yo’lga qo’yish orqali 
uyushma hududida sug’orma dehqonchilikni 
rivojlantiradilar va buning uchun o’zlarining 
moliyaviy va texnik imkoniyatlarini 
birlashtiradilar

---

-yagona teng huquqli suv taqsimlash tizimi yo’lga 
qo’yilmaganligi bois suvdan foydalanuvchilar 
o’rtasida suv uchun uzluksiz ziddiyatlar vujudga 
keladi; 
-irrigasiya-meliorasiya tarmoqlarining uzluksiz 
ishlashini ta’minlashga davlat tomonidan 
ajratilayotgan mablag’larning yetishmasligi tufayli 
ularning holati yomonlashib boradi; 
-suv resurslaridan oqilona va maqsadli 
foydalanmaslik ularning keskin kamayish havfini 
keltirib chiqaradi va kelajakda Orol bo’yi hududida 
yuz bergan favqulodda ekologik vaziyat yanada 
og’irlashadi. 

---


SFU tuzish uchun, tartib bo’yicha, 
uyushmaningbo’lajak a’zolaridan iborat 
tashabbuskor guruh zaruriy hujjatlarni 
tayyorlaydi. Ushbu guruh SFUning ta’sis 
hujjati va ustav loyihasini a’zolarning 
takliflarini hisobga olgan holda tuzadi va 
buning uchun salohiyatli fermerlar orasida 
SFUning ta’sis shartnomasi va ustavidan 
iborat. 

---

- SFU ustavi va uning faoliyati bilan bog’liq ichki me’yoriy 
hujjatlarni tasdiqlash; 
- SFU kengashi va taftish komissiyasi a’zolarini saylash yoki 
vazifasidan ozod etish; 
- boshqaruv tuzilmasi, yollanma ishchi-xizmatchilar soni, ularning 
ish haqi miqdori va uni berish tartibini tasdiqlash; 
- uyushma a’zolari va a’zo bo’lmaganlarning badal to’lovlari 
miqdorini belgilash; 
- uyushmaga a’zo bo’lmaganlar bilan tuziladigan shartnoma 
qiymatini belgilash; 
- uyushmaning istiqbolli rejalari va byudjeti, ularning hisobotlarini 
tasdiqlash; 
- SFUning yillik ish rejasi va sug’orish jadvalini tasdiqlash; 
- ustav tartiblari va ichki me’yoriy hujjatlar qoidalari buzilgan 
hollarda jarimalar turi va miqdorini tasdiqlash; 
- SFU kengashi va taftish komissiyasi hisobotlari bilan tanishish va 
tegishli qarorlar qabul qilish; 
- SFU boshqa tashkilotlarga birlashgan holatda uning maqomini 
belgilash. 

---

- 
kengash tarkibidan uyushma kengashi raisini saylash; 
- umumiy yig’ilish kun tartibini tayyorlash va chaqiriq muddatini belgilash; 
- yillik hisobotni tayyorlash va uni umumiy yig’ilish a’zolari yoki SFU 
vakillariga taqdim etish; 
- SFU ustaviga tuzatish va o’zgartirishlar kiritish vaumumiy yig’ilishga 
tasdiqlash uchun taqdim etish; 
- umumiy yig’ilish qabul qilgan ustav, qaror, shartnomalarning bajarilishi, 
hamda suv resurslaridan foydalanish va uni muhofaza qilishni qonun 
talabi doirasida nazorat qilish; 
- byudjet, yillik reja va ish rejasiga muvofiq keluvchi shartnomalarning 
bajarilishini nazorat qilish; 
- ijroiya organi faoliyatini nazorat qilish; 
- uyushma a’zolari o’rtasidagi nizo va kelishmovchiliklarni hal qilish, 
ularning uyushmaga nisbatan da’volarini ko’rib chiqish; 
- ustav va shartnomaga amal qilmaganlarga nisbatan tegishli choralar 
ko’rish; 
- kechiktirib bo’lmaydigan holatlarda umumiy yig’ilish vakolatidagi 
qarorlarni qabul qilish va navbatdagi umumiy yig’ilishda tasdiqlash; 
- uyushmaga qabul qilish yoki a’zolikdan chetlatish arizalarini o’rganib, 
tegishli qaror qabul qilish. 

---

- umumiy yig’ilish tomonidan tasdiqlangan 
me’yoriy hujjatlarda belgilab berilgan 
vazifalarni bajarish; 
- uyushmaning moliyaviy faoliyatini nazorat 
qilish; 
- hisob raqamlari, aktivlar va jihozlarni kamida 
bir yilda bir marta umumiy yig’ilish yoki suvdan 
foydalanuvchilar guruhi vakillarining qarori 
asosida tahlil qilish va tekshirish; 
- audit nazorati bo’yicha olib borilgan 
tekshiruvlar natijasi hisobotini umumiy yig’ilish 
va kengashga taqdim etish. 

---

- SFU a’zolari hamda a’zo bo’lmagan shaxslar bilan suv xo’jaligi 
xizmati ko’rsatish yuzasidan shartnomalar tuzish; 
- irrigasiya–meliorasiya tarmoqlarini ishchi holatda saqlash va 
ularga texnik xizmat ko’rsatish; 
- suv yetkazish va uni SFU a’zolari orasida taqsimlash yillik 
rejasini tuzish hamda amalga oshirish, shuningdek suvning 
ta’minotchilar tomonidan yetkazilishini nazorat qilish; 
- byudjet loyihasi, sug’orish va zovur tarmoqlarini boshqarish 
va ishchi holatda saqlash rejasi hamda boshqa talab 
qilinadigan me’yoriy hujjatlarni tuzish va kengashga taqdim 
etish; 
- umumiy yig’ilish va kengash qabul qilgan qarorlarni bajarish 
SFUning moliyaviy manbalarini a’zolarning badallari, uyushma 
a’zosi bo’lmaganlarning shartnoma asosida ko’rsatilgan 
xizmatlar uchun to’lovlari, davlat va boshqa manbalarning 
grantlari tashkil etadi.

---

1. Sug’orishlar sonini kamaytirish orqali suv va ishchi 
kuchi xarajatlari tejaladi hamda tuproqdagi namlik 
saqlanishidan unumli foydalanish imkoniyati yaratiladi. 
2. Suvning tuproqqa chuqur singimasdan oqib ketishi va 
uning tuproqqa chuqur singishini imkon qadar 
kamaytirish orqali o’g’itlarga ketadigan xarajatlar 
kamaytiriladi. 
3. Ekin hosildorligining oshishi va sifatining yaxshilanishi 
orqali daromad ko’paytiriladi. 
4. Ekinlarga zarur suv hajmini qo’llash zax qochirish 
ehtiyojini kamaytiradi hamda u bilan bog’liq 
muammolarning oldi olinadi. 
5. Sho’r yuvishni nazorat qilish orqali o’simlik ildizi 
zonasida yuzaga keluvchi sho’rlanish muammolarining 
oldi olinadi. 
6. Suv tanqis paytlarda asosiy ekinlarga sarflanadigan 
suvni tejash orqali tomorqa xo’jaliklarida sabzavot-
poliz ekinlari yetishtirish imkoniyati paydo bo’ladi va 
qo’shimcha daromad olishga imkoniyat yaratiladi. 

---


Norin-Qoradaryo irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Norin-Sirdaryo irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Sirdaryo-So’x irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Chirchiq-Ohangoron irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Amu-Surxon irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Amu-Qashqadaryo irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Amu-Buxoro irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Quyi-Amudaryo irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Zarafshon irrigasiya tizimlari havza boshqarmasi; 

Birlashgan dispecherlik markaziga ega bo’lgan Farg’ona 
vodiysi magistral kanallar tizimi boshqarmasini tashkil etildi. 

---


suvdan foydalanishning bozor tamoyillari va 
mexanizmlarini joriy etish asosida suv 
resurslaridan maqsadli va oqilona foydalanishni 
tashkil etish: 

ilg’or texnologiyalarni joriy etish asosida suv 
xo’jaligida yagona texnika siyosatini o’tkazish; 

iste’molchilarni suv bilan uzluksiz va o’z vaqtida 
ta’minlashni tashkil etish; 

irrigasiya tizimlari va suv xo’jaligi inshoatlarini 
texnik ishonchliligini ta’minlash; 

havza hududida suv resurslarini oqilona boshqarish 
hamda uning tezkorligini oshirish; 

suv iste’molchilari bo’yicha suv resurslaridan 
foydalanishni aniq hisobi va hisobotini ta’minlash. 

---


Yildan- yilga kuchayib borayotgan suv tanqisligi; 

O’zbekistonga 58,6 mlrd. m3 daryo suvlaridan faqat 11,47 mlrd. m3 
(19,6 %) respublika hududida paydo bo’ladi, qolgani esa qo’shni 
davlatlar hududida paydo bo’ladi, qolgani esa qo’shni davlatlar 
hududidano’tib keladi; 

Markaziy Osiyoda 5 ta mustaqil davlatlar paydo bo’lishi munosabati 
bilan davlatlararo suv boshqaruvi murakkablashdi va ayrim 
hududlarda kafolatli suv ta’minoti darajasi pasaydi; 

Respublika g’alla mustaqilligini ta’minlash uchun mavjud bo’lgan suv 
xo’jaligi obyektlarini mavsumiy ishlatishщ davri uzaydi; 

Suv xo’jaligi obyektlarini ishlatish uchun ajratilayotgan byudjet 
mablaglarining hajmini kamaytirish; 

Suv xo’jaligi asosiy fondlarining eskirishi. Aksariyat suv xo’jaligi 
obyektlarini qurilib ishlatilayotganiga 30-35 yil, ayrimlariga esa 40-
45 yil bo’ldi. Natijada ko’pgina obyektlar, ayniqsa nasos stansiyalar 
va yirik gidrotexnik inshoatlar hozirgi kunga kelib qaytadan 
tiklanishi va modernizasiya qilinishi zarur bo’lib qoldi; 

Asosiy suvdan foydalanuvchi bo’lgan qishloq xo’jaligida bozor 
iqtisodiyotiga o’tish borasidagi islohotlarni chuqurlashtirish bo’yicha 
jadal olib borilayotgan katta miqyosdagi ishlar suv xo’jaligi tizimiga 
ham ma’lum talablar qo’ydi 

---

1. Yer-suv resurslarining qishloq xo’jaligidagi ahamiyati qanday? 
2. Respublikamiz yer resurslari haqida nimalar bilasiz? 
3. Respublikamizada suv resurslaridan foydalanish holati 
qanday? 
4. Yerdan, suvdan foydalanish samaradorligini ifodalovchi 
qanday ko’rsatkichlar mavjud? 
5. Yer monitoringi va davlat yer kadastri haqida nimalarni 
bilasiz? 
6. Kadastr daftarida nimalar yuritiladi? 
7. Yer resurslaridan foydalanishni boshqarish tartibi qanday? 
8. Suv resurslaridan foydalanishni boshqarish tartibi qanday? 
27 

---

Savollar???????????????????