1. Yangi ochilgan viruslar Mega virusi tuzilishi Mega virusi uning xususiyatlari

Viruslarning Baltimor klassifikatsiyasi

Reja:
1. Viruslarning kelib chiqishi

2 .Rekombinant DNK olish usullari.
3. Viruslar, bakteriofaglar va plazmidalardan yot genlarni klonlashda vektor sifatida foydalanish.
4. Gen muhandisligi yoʻli bilan transgen hayvonlar yaratish.
Bir organizm xromosomasidagi genlarni ko’chirib ikkinchi organizm xromosomasiga o’tkazish yo’li bilan, inson hayoti uchun muhim rolni o’ynovchi fiziologik faol moddalarni – fermentlarni, aminokislotalarni, oqsillarni, uglevodlarni, gormonlarni, shular jumlasidan har xil kasalliklarga qarshi kurashishda ishlatiladigan antibiotiklarni ishlab chiqarish hamda yangi gibridlar yaratildi.
Genetik injeneriya yordamida nukleotidlar tartibi o’zgargan DNK molekulasi hosil qilinadi va uni ishlab turgan hujayra genomiga o’tkaziladi va shu bilan yangi irsiy belgili hujayralar olinadi. Gen injeneriyasi hozirgi kunda organizmlar irsiyatini o’zlashtirishning eng qulay usullaridan biri bo’lib qoldi. Amerikalik olimlar K.Merril, M.Teyer va D.Petrichchelilar 1971-yili ichak bakteriyasini xromosomasidan lyambda bakteriofagi yordamida sun’iy o’stirilayotgan odam hujayrasiga galaktoza – 6 fosfaturidil – tranferaza fermentining hosil bo’lishini boshqarib turuvchi genni ko’chirib o’tkazdilar. Ma’lumki, ferment odamda yetishmasa galaktozemiya irsiy kasalligi paydo bo’ladi.
Gen ichidan keraklisini topib, shu genni topib yuruvchiga (vektorga) birlashtirish;
DNK sida kerakli gen bo’lgan vektorni hujayraga kirgizish;
Ko’pgina hujayralar orasidan ko’chirib o’tkazilgan genni olgan resipient hujayralarni ajratish
Shu kerakli geni bo’lgan DNK ni ko’chiruvchi (vektor) DNK siga ulash;
Kerakli gen ulangan vektor DNK sini hujayraga yoki organizmga o’tkazish.
Ko’zlangan maqsadga ko’ra kerakli genni hujayradan ajratib olish yoki uni sun’iy sintez qilish mumkin. Birinchi bo’lib, 1969-yilda Amerikalik olimlar Shapiro va Bakvit ichak bakteriyasidan laktoza genini ajratib oldilar. Bu genni ajratishda lyambda bakteriofagidan foydalanildi. Lyambda bakteriofagi ichak bakteriyasidan laktoza genini o’ziga birlashtirib oladi. Shundan keyin laktoza geni bo’lgan ushbu bakteriofagi maxsus fermentlar yordamida toza holda laktoza genini ajratib oldilar va uni ko’chiruvchiga (vektorga) birlashtirdilar.
Gen injeneriyasida hujayradan ajratib olingan kerakli gen ko’chirib o’tkazuvchi DNK siga, ya’ni, vektor DNK siga ulanadi. Odamda lyambda bakteriofagi hayvonlarning ayrim onkogen viruslari, bakteriyalarning plazmidasi va episomalari vektor sifatida ishlatiladi.
Restriktaza fermentlari yordamida plazmida DNK zanjiri bir-biridan ajratilib, uning yakka DNK ipi mayda bo’laklarga bo’linadi.
Kerakli gen ulangan vektor DNK sini hujayraga yoki organizmga o’tkazishining (transgenoz) to’rtta yo’li bor:
Viruslar bilan prokariot hujayralar orasidagi materialning ko’chirilishini, tabiiy sharoitda bakteriyalarda o’tadigan rekombinasiya mexanizmlarini o’rganish, plazmidalar va mo’tadil faglarning hujayradagi hayotini tushunish genlar ustida turli manipulyasillar o’tkazish imkonini beradi. Olimlar qo’lida DNK ning kerakli bir qismini bakteriya hujayrasiga ko’chirib o’tkazilaigan sistema-plazmidalar bor. Bunday transmissiv ko’chirib o’tkazuvchi halqali molekulyar – plazmidalar va mo’tadil viruslar vektor deb ataladi.