1. XIX asr o’rtalarida Qo’qon xonligining siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli XIX asr boshida Norbutabiydan so‘ng uning o‘g‘li Olimxon 1801-1810 yy

35. Buxoro amirligiga qarshi harbiy harakatlarning daslabki bosqini.
Rossiya va Buxoro amirligi o‘rtasida savdo aloqalari XIX asr o‘rtalariga kelib bir oz jonlandi. Shu davrda inglizlar ham Markaziy Osiyo davlatlariga, jumladan, Buxoro amirligi bozorlariga kirishni maqsad qilgan edi. Buxoro amirligi Rossiya uchun ham, inglizlar uchun muhim strategik hudud edi. Rossiya Buxoro amirligini imperiya tarkibiga qo‘shib olish orqali o‘z janubiy chegaralarida xavfsizlikni ta’minlash va shu orqali Hindistonga yaqinlashish istagida edi.
Britaniya esa Buxoroda iloji boricha o‘z pozitsiyalarini mustahkamlab, Buxoro bilan muhim bo‘lgan ruslarga qarshi ittifoq tuzish maqsadida edi. Buning uchun hatto bir necha marta elchilar, josuslar yuboriladi. Buxoroga inglizlarning e’tibori Rossiya tomonidan Sirdaryo bo‘ylarining egallanishi ortidan kuchaydi. Hatto yevropaliklar ruslar tomonidan egallangan hududlarning Turkiston deya nomlanishidan norozi ham bo‘ldi. Sababi, Turkiston butun Markaziy Osiyo hududlariga nisbatan ham ishlatiladigan nom edi.
Bu bilan ruslarning kelajak maqsadlarini anglagan inglizlar bunga qarshi notalar yo‘lladi. Toshkentning ruslar tarafidan egallanishi inglizlarni xushyor torttirdi va Buxoroga ketma-ket elchilar yo‘llay boshladi va amir Muzaffarni ruslarga qarshi chiqishga da’vat etishdi. Buxoro amirligining Rossiya uchun ahamiyati shunda ediki, Yevropada o‘tmay qolgan Rossiya tovarlariga bozor juda zarur edi. Umuman olganda, Markaziy Osiyo davlatlarining egallanishidan asosiy maqsad ham resurslar va bozorga ega bo‘lish edi.
Inglizlarning harakatlaridan tashvishga tushgan ruslar go‘yoki imperiya janubiy chegaralarining xavfsizligi nuqtayi nazaridan amirlikka qarshi yurishga tayyorlana boshladi. Bu paytda Toshkentda bo‘lgan Chernyayev oz sonli qo‘shin bilan Buxoro ustiga yurishga jazm qilmadi. “Invalid” rus gazetasining xabariga ko‘ra, u Buxoroga o‘zining agentlarini yevropaliklarning o‘yinlarini buzish va amirga Rossiya foydasiga ishlaydigan takliflar bilan yubordi. Ammo ruslarga qarshi bo‘lgan, o‘zini islom va turkiylar mustaqilligining himoyachisi hisoblagan Amir Muzaffariddin elchilarni tinglashni istamadi va ularni zindonga tashlashga buyruq berdi. Bu xabarni eshitgan Chernyayev Sirdaryoni kesib o‘tishga qaror qildi.