1. Xavfli geologik hodisalarga nimalar kiradi?



Download 213,72 Kb.
Pdf ko'rish
Sana26.01.2022
Hajmi213,72 Kb.
#410916
Bog'liq
4-seminar(3)



4- Seminar. 

Savollar.  

1. Xavfli geologik hodisalarga nimalar kiradi? 

2. Zilzila kuchini baholash uchun necha ballik shkala qabul qilingan? 

3. FVlar da sodir bo’ladigan falokat turlarini tushuntirib bering? 

4. Surilishlar necha xil turda bo’ladi? 

5. Zilzila oqibatlarini aytib bering? 

6. Ko’chki oqibatlarini aytib bering? 

 

Javoblar. 



 

1.Geologik  xavfli  xodisalar:  zilzilalar,  yer  ko’chishlari,  tog’  o’pirilishlari  va  boshqa  xavfli 

geologik hodisalar. 

2. Yer silkinishlarining paydo bo’lgan joyi zilzila o’chog’i, uning markazi esa gipotsentr deyiladi. 

Gipotsentrning yer yuzidagi proyeksiyasi epitsentr deyiladi. Gipotsentr va epitsentr oralig’idagi 

masofa zilzilaning chuqurligi deyiladi. Zilzilaning chuqurligi 2-70 km gacha bo’lishi mumkin. 

Seysmik to’lqinlar 3 xil – bo’ylama, ko’ndalang, yuzama turlarga bo’linadi. Zilzila kuchi 12 balli 

shkala asosida baholanadi. Bundan tashqari yana 8 balli Rixtyer shkalasidan ham foydalaniladi. 

Yer kurrasi bo’yicha yiliga o’rta hisobda o’n mingga yaqin kuchli va sezilarli  zilzilalar bo’lib 

o’tadi. Ulardan 15-20 tasi fojiali va dahshatli hisoblanadi. Kuchsiz zilzilalar yiliga 40-50 mingga, 

o’ta kuchsiz, biz sezmaydigan, lekin maxsus seysmograflargina qayd qiladigan zilzilalar 

nihoyatda ko’p bo’lib, yiliga ularning soni 3-3,5 millionga yetishi mumkin. 

 

3. 


Тexnogen  tusdagi  favqulodda  vaziyatlar.  Тexnogen  tusdagi  favqulodda  vaziyatlarga 

quyidagilar kiradi: 

-Gidrotexnik inshootlardagi falokatlar va halokatlar – bu gidrotexnik inshootni yoki uning 

biror qismini ishdan chiqib buzilishi natijasida boshqarib bo’lmaydigan juda katta suv massasini 

bostirib kelishi tufayli yuzaga keladigan favqulodda vaziyat; 

-Yong’in chiqish, portlash xfvi bo’lgan ob’ektlardagi favqulodda vaziyatlar; 

-Тransport, energetika, va kommunal tizimlardagi falokatlar va  

halokatlar; 

-Magistral quvur tarmoqlari, neft va gaz burg’ulash maydonlaridagi  

bo’lishi mukin bo’lgan avariyalar; 

-Kimyoviy va radiatsion xavfli bo’lgan ob’ektlardagi falokatlar va  

halokatlar. 

 

4.  Er surilishi tog’ jinsining surilish tezligiga, hajmiga ko’ra turli xilda bo’ladi. Jumladan, tog’ 



jinsining surilish tezligi sekin, tez va halokatli xillari bo’lib, birinchisida surilish 1 oyda 1 metrga, 

ikkinchisida 1 kunda 1 metrga va uchinchisida sekundiga 1 metrdan ko’p surilishi kuzatiladi.  

Er surilishini yuzaga kelishiga quyidagi omillar sabab bo’ladi: 

rejasiz olib borilgan qurilish ishlari ; 

siyatlari, mustahkamlik darajasining o’zgarishi, 

sug’orish ishlari, qor-yomg’ir suvlari tasirida namligini oshishi; 

 



ning burg’ilash hamda tog’-kavlash ishlari natijasida 

buzilishi; 

quyidagilardan iborat:  

 

g yuzaga kelishi; 



 

 

 



 

5. Yer silkinishi kеltiradigan talofat inshoatning turiga, konstruksiyasiga bog’liq bo’lishi bilan 

bir qatorda, kurilish maydonlarining muhandis–gеologk sharoitiga, ya'ni tog’ jinslari turlarining 

mustahkamligi darajasiga, hossa va hususiyatlariga bog’liq.  

Sеysmoaktiv  hududlarda  kurilish  ishlarini  olib  borishda  davlat  tomonidan  tasdiqlangan 

qonun–koidalarga,  talablarga  rioya  qilinmogi  zarur.  Ya'ni  shahar  ko’rilishida  imoratlarning 

balandligi va shakliga katta talablar ko’yiladi, ular quyidagilardan iborat :  

Shahar  hududida  katta–katta  ochiq  maydonlarning  bo’lishi,  ya'ni  silkinish  sodir  bo’lgan 

takdirda va undan kеyin odamlarning yashashi uchun  еngil kurilmalar kurish uchun havfsiz joy 

zarur; 


Suv havzalarining bo’lishi, ya'ni zilzila vaqtida chiqishi mumkin bo’lgan Yong’inlarni o’chirish 

maqsadida foydalanish uchun suv zahirasiga ega bo’lish;  

Inshoatlar orasidagi masofa, inshoat balandligidan 1,5 marta uzoq bo’lishi, chunki imorat talofat 

ko’rganda bir–biriga ta'sir kilmasligi kеrak 

 

6. Qor ko’chkilari – bu tog’larning tik yonbag’irlaridan qor massasining ag’darilib yoki sirpanib 



tushishidir. 

Kuchli shamol yoki biror kuchli tovushdan hosil bo’lgan havo tebranishi ta’sirida qalin qor 

massasi harakatga kelib yonbag’irdan pastga qarab siljiy boshlaydi va ag’darilib tushadi. U quruq 

yoki ho’l bo’lishi mumkin. Agar qorning ustki qismi bir oz muzlagan bo’lib, uning ustiga qalin qor 

yog’sa quruq ko’chki hosil bo’ladi. Xarakatlanish tezligi 100 km/s, ba’zan 300-400 km/s bo’ladi. 

Bahor oylarida qor erigan suvning shimilib, qorning tagini xo’llashi natijasida ho’l ko’chki hosil 

bo’ladi. Uning tezligi 20-50 km/s. Pastga qarab harakat qilganda yon atrofdagi qor massalarini 

va tog’ jinslarini o’zi bilan surib ketishi natijasida hajmi 2 mln m3, surilish kuchi soatiga 250-300 

km ga etib, o’z yo’lidagi imorat va inshootlarni vayron qiladi.Oldida vayronalik keltiradigan 

kuchli havo to’lqini yuzaga keladi, uning kuchi har kv.m ga 100-120 m ga ham bo’lishi mumkin. 

Qor ko’chkilari sodir bo’lishi mumkin bo’lgan xududlar xaritalarga tushirilib, o’rganib chiqilgan. 

Daraxtzor barpo etish, qor uyumlarini oz-ozdan yo’qotish, damba, ariqlar, tosh va temir-

betondan yasalgan to’siqlar, tonellar qurish va h.k. ishlarni amalga oshirib turishning ahamiyati, 

shuning uchun ham muhim. 



Download 213,72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish