1. Веб технологияга кириш. Веб-саҳифа, веб-сайт (веб илова), веб-сервер, домен, хостинг. JavaScriptда Click ҳодисалари: onclick, ondblclick. Изоҳланг ва мисоллар келтиринг

Salom!

"); id.document.write("

Начало формы

"); id.document.write(""); id.document.close(); } Ushbu misolda open() usuli hujjatga yozish oqimini ochadi, write() usuli ushbu yozishni amalga oshiradi, close() usuli hujjatga yozish oqimini yopadi. Bularning barchasi oddiy faylga yozgan kabi amalga oshadi. Agar oynada xolat satri mavjud bo’lsa (odatda hujjatning yuklanish darajasi beriladi), hujjatga yozish jarayoni tugallanmagan bo’lsa, hujjat yuklanish vaqtida unda to’g’ri to’rtburchak shaklidagi yozuv davom etayotganligini ifodalovchi belgi “ko’rinadi”. Holat Usullar va xususiyatlardan tashqari obyektlarni holatlar bilan ham 6 xarakterlash mumkin. SHaxsan, JavaScript da dasturlashda ushbu holatlarni qayta ishlovchi vositalar mavjud. Naprimer, button tipidagi obyekt bilan (INPUT konteyneri bilan button - "Tugma") click holati amalga oshishi mumkin, ya’ni foydalanuvchi tugmani bosishi mumkin. Buning uchun INPUT konteyneri atributi click holatni - onClick holatiga kengaytirgan. Ushbu atribut qiymati sifatida HTML hujjat muallifi tomonidan JavaScript da tuzilgan holatni qayta ishlovchi dastur ko’rsatiladi: Holatlarni qayta ishlash jarayonlari ularning holatlari bilan bog’liq konteynerlarda ko’rsatiladi. Masalan, BODY konteyneri butun hujjatning xususiyatini aniqlaydi, shuning uchun butun hujjatni yopishni qayta ishlovchi holat onLoad atributining qiymati sifatida BODY konteyneri ichida beriladi. Izoh . Qat’iy aytish mumkinki, har bir brauzur, Internet Explorer, Netscape Navigator yoki Opera da bo’lganidek, uzining obyektli modeliga ega. Turli brauzerlar obyektli modellari (hatto bittasining turli versiyalari) bir biridan farqlanadi, lekin mantiqiy tarkibi bir hilda bo’ladi. Kodni HTML-sahifaga joylashtirish Dasturlashni endi boshlovchilar uchun doimo bir savol mavjud bo’ladi: "Dasturni qanday jihozlash va uni qanday bajarish?". Ushbu savolga javob berib ko’ramiz, ammo bunda JavaScript-kodning barcha xususiyat va kattaliklari haqida unutmaslik kerak. Birinchidan, JavaScript-kodni brauzerda bajarish. Brauzerda JavaScript interpretator o’rnatilgan. Umuman olganda JavaScript ni qo’llashda to’rtta funktsional usuldan foydalanish mumkin: - gipermatnli murojaat (URL sxema); - holatni qayta ishlovchi (handler); - podstanovka (entity) (Microsoft Internet Explorer ning 5.X va yuqori versiyalarida mavjud); 7 - vstavka (SCRIPT konteyneri). JavaScript bo’yicha qo’llanmalarda JavaScript ni qo’llanilishi SCRIPT konteyneri orqali beriladi. Ammo dasturlash nuqtainazari bo’yicha bu to’la to’g’ri emas, ushbu tartib quyidagi savolga javob bermaydi: JavaScript-kod boshqaruvni qanday qo’lga kiritadi? Ya’ni JavaScriptda yozilgan va HTML hujjatga joylashtirilgan dastur qanday bajariladi. HTML hujjat muallifining malakasi va bilim darajasiga qarab JavaScript ning bir nechta usullaridan foydalanishi mumkin. JavaScript ning URL-sxemasi URL (Uniform Resource Locator) sxemasi - bu Web-texnologiyaning asosiy elementlaridan biri hisoblanadi. Web da har bir axborot resursi o’zining unikal URLiga ega. URL A konteynerning HREF atributida, IMG konteynerning SRC atributida, FORM konteynerining ACTION atributida va boshqalarda beriladi. Barcha URL muloqot protokoli turiga qarab turli qismlarga bo’linadi, masalan, FTP-arxivga bog’lanish uchun ftp sxema qo’llaniladi, Gopher-arxivga bog’lanish uchun - gopher sxemadan foydalaniladi, elektron pochtani jo’natish uchun - smtp sxemadan foydalaniladi. Sxema turi URL ning birinchi komponentasi orqali aniqlanadi: http://intuit.ru/directory/page.html Ushbu holda URL http - bilan boshlanadi va ruxsat sxemasini (http sxema). Gipermatnli tizimli dasturlash tilining asosiy vazifasi gipermatnli o’tishlarni dasturlashdir. Bu shuni anglatadiki, u yoki bu gipermatnli murojaatning bosilishi gipermatnli o’tishni amalga oshiruvchi dasturni ishga tushuradi. Web-texnologiada shunga o’xshash standart dasturlar sahifani yuklash dasturlari hisoblanadi. JavaScript shu standart dasturlarni foydalanuvchi dasturiga aylantiradi. HTTP protokol bo’yicha standart o’tishlardan farqlanish maqsadida JavaScript da alohida URL sxema joriy etilgan: ... 8 Ushbu holda "JavaScript _ kod" matni JavaScript dagi gipermurojaat bosilganda qayta ishlash dasturi hisoblanadi va keyingi holda rasimni yuklash chog’ida qo’llanilishi keltirilgan. Masalan, Vnimanie!!! nomli gipermatnli murojaat bosilganda ogohlantirish oynasining ochilishi quyidagicha amalga oshiriladi: (ochish) Vnimanie!!!

Formadagi submit tipidagi tugmachani bosish orqali shu formadagi matnli maydonni to’ldirish mumkin:
URLda murakkab dasturlar va funktsiya chaqirilishlarini joylashtirish mumkin. Faqatgina shuni yodda tutish kerakki, JavaScript sxemasi hamma brauzerlarda ham ishlamaydi, faqatgina Netscape Navigator va Internet Explorer larning to;rtinchi versiyalaridan boshlab ishlaydi. Shunday qilib gipermatnli o’tishlarni dasturlashda interpretator boshqaruvni foydalanuvchi sichqoncha tugmasini gipermatnli o’tishga “bosgandan” keyingina oladi. Hodisalarni qayta ishlovchilar. Hodisalarni qayta ishlovchi dasturlar (handler) shu hodisa bog’liq bo’lgan konteynerlarning atributlarida ko’rsatiladi. Masalan, tugmachani bosishda onClick hodisasi ro’y beradi
Начало формы

Конец формы

Начало формы

Конец формы

O’rniga qo'yish. O’rniga qo'yish (entity) Web-sahifalarda anchagina kam uchraydi. Shunga qaramay u brauzer tomonidan HTML-sahifani hosil qilish uchun ishlatiladigan kerakli darajadi kuchli instrument hisoblanadi. O’rniga qo'yishlar HTML-konteynerlarning atributlari qiymatlari PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com 8 sifatida ishlatiladi. Masalan, foydalanuvchining shahsiy sahifasini aniqlovchi forma maydonining boshlang’ich qiymati sifatida joriy sahifaning URLi ko’rsatiladi

:

HTML-shathlar bu yerda sahifaning berilgan bo’lagini eski brauzerlardagi HTMLparserlar tomonidan interpretatsiya qilinishidan saqlanish uchun qo’yilgan (yuqori boshqaruvdagilarda hali ham uchraydi). O’z navbatida HTML-sharhining ohiri JavaScript interpretatori tomonidan interpretatsiya qilinishidan himoya qilingan (satr boshidagi // belgisi). Bundan tashqari konteiner boshlanishidagi tegning LANGUAGE atributining qiymati sifatida “JavaScript” ko’rsatilgan. JavaScript ga muqobil sifatida ko’riluvchi VBScript keng qo’llaniluvchi tildan ko’ra ko’proq ekzotika hisoblanadi, shuning uchun bu atributni tushirib qoldirish mumkin – “JavaScript” qiymati o’z-o’zidan qabul qilinadi. O’z –o’zidan ayonki, dokument sarlavhasida matnni hosil qilishni joylashtirish mantiqsizdir – u brauzer tomonidan namoyish qilinmaydi. Shuning uchun sarlavhada keyinchalik dokument ichida foydalaniladigan umumiy o’zgaruvchilar va funktsiyalar e’lon qilinadi. Bunda Netscape Navigatorda Internet Explorerga nisbatan talab qat’iyroqdir. Agar funktsiya sarlahada e’lon qilinmagan bo’lsa, dokument ichida bu funktsiya chaqirilsa, bu funktsiya aniqlanmaganligi to’g’risidaga habarni olish mumkin.

Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, o’rniga qo'yishlar Internet Explorer 4.0 da ishlamaydi, shuning uchun ulardan foydalanishda ehtiyotkorroq bo’lish kerak. Brauzerga подстановки bo’lgan sahifani berishdan avval shu brauzer tipini tekshirib olish kerak. O’rniga qo'yishlar bo’lgan holda brauzer (parser komponent) tomonidan HTML-dokumentni tahlil qilish vaqtida interpretator boshqaruvni o’z qo’liga oladi. Parser konteyner atributida &{..} konstruktsiyasini uchratishi bilan boshqaruvni JavaScript interpretatoriga beradi, u esa o’z navbatida bu kodni bajargandan so’ng boshqaruvni yana parserga qaytaradi. Shunday qilib bu operatsiya HTML-sahifaga grafikani yuklashga o’hshab ketadi. Qo’yish(SCRIPT konteyneri- interpretatorni majburiy chaqirish). SCRIPT konteyneri bu o’rniga qo'yishlarni JavaScript-kod tomonidan dokument matnini hosil qilish imkoniyati darajasigacha rivojlantirilishidir. Bu ma’noda SCRIPTni qo’llanilishi Server Side Includesga o’hshab ketadi, ya’ni server tomonidan dokumentlarning sahifalarini hosil qilishga. Lekin bu yerda biz sal ilgarilab ketdik. Dokumentni tahlil qilish vaqtida HTML –parser SCRIPT konteineri boshlanishi tegini uchratgandan so’ng boshqaruvni interpretatorga beradi. Interpretator SCRIPT konteynerining ichidagi barcha kod bo’lagini bajaradi va SCRIPT konteyneri ohirini ko’rsatuvchi tegdan so’ng sahifa matnini qayta ishlash uchun boshqaruvni HTML-parserga qaytaradi. SCRIPT konteyneri quyidagi 2 ta asosiy funktsiyani bajaradi: 1. HTML-dokument ichiga kodni joylashtirish; 2. brauzer tomonidan HTML-belgilarni shartli hosil qilish. Birinchi funktsiya keyinchalik o’tishlar dasturi, hodisalarni qayta ishlovchilar va almashtirishlar sifatida ishlatish uchun o’zgaruvchilar va funktsiyalarni e’lon qilinishiga o’hshab ketadi. Ikkinchisi bu dokumentni yuklash yoki qayta yuklash paytida JavaScript-kod bajarilishi natijalarini o’rniga qo’yishdir. HTML-dokument ichiga kodni joylashtirish. Hususan olganda bu yerda hech qanday ajralib turadigan har hillik yuq. Kodni dokument sarlavhasida, HEAD konteynerining ichida yoki BODY ning ichiga joylashtirish mumkin. So’nggni usul va uning hususiyatlari “Brauzer tomonidan HTMLbo’limlarini shartli hosil qilish” bo’limida ko’rib chiqiladi

3) PHP va MySql MBBS o’rtasidagi hamkorlik usullari bilan tanishishga mo’ljallangan. Asosiy e'tibor ma'lumotlar bazasi bilan bog’lanishni o’rnatish, so’rovlar jo’natish funksiyalari va javoblarni (mysql_connect, mysql_query, mysql_result, mysql_num_rows, mysql_close) qayta ishlashga qaratiladi. Misol sifatida virtual tarix muzеyi ma'muriyati uchun web-intеrfеys tuzish masalasini ko’raylik. PHP distributivida MySQL ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun mo’ljallangan Funksiyalar mavjud. Bunda bu funksiyalarning MySql dagi ba'zi bir ma'lumotlar bazasini tasvirlash va to’ldirish maqsadida web-intеrfеyslarni tuzish imkonini bеruvchi funksiyalar bilan tanishamiz. Ma'lumotlar bazasiga ma'lumotlarni qo’shish uchun web-intеrfеys bilan ishlashda bu ma'lumotlarni shunchaki html-formaga kiritish va ularni sеrvеrga jo’natish kеrak bo’ladi.

Namoyish etishda bu intеrfеysni virtual muzеy eksponatlari haqidagi ma'lumotlar saqlanadigan Artifacts jadvallari uchun tuzamiz. Artifacts kollеksiyasidagi har bir eksponat quyidagi xaraktеristika yordamida tasvirlanishini eslatib o’tamiz: 

• nom (title); 

  
  

• muallif (author); 

  
  

• ifoda (description); 

  
  

• o’rindosh nom (alternative); 

  
  

• tasvir (photo). 

  
  

Nomlanish va o’rindosh nomlanish uzunasiga 255 bеlgidan kam satr (ya'ni VARCHAR(255)), tasvirlash – matnli maydon (TEXT turiga mansub) hisoblanadi, “muallif” va “tasvir” maydonlarida esa Persons kollеktsiyasidan muallifning idеntifikatorlari va Images kollеktsiyasidan eksponat tasvirlariga muvofiq mavjud bo’ladi.

2.