1-вариант Бошқарув усуллари мазмун мохияти

2. Ilmiy-texnikaviy mahsulotlar bozorining o'ziga xos xususiyatlari
Ilmiy-texnik mahsulotlar (ITM) ilmiy va/yoki ilmiy-texnikaviy natija, shu jumladan, amalga oshirish uchun moʻljallangan intellektual faoliyat natijasi sifatida talqin etiladi. Ya'ni, ilmiy-texnika taraqqiyotining belgilovchi xususiyati keyinchalik tovar aylanmasi yoki ishlab chiqarish tsikliga jalb qilish imkoniyatidir.
Ilmiy-texnika mahsuloti ilmiy tadqiqot mahsuli bo‘lib, u avvalo ma’lum ilmiy-texnik bilimlarda mujassamlanadi va shundan keyingina olingan bilimlar moddiy ishlab chiqarish orqali aniq mahsulotga aylanadi. Bilim o'z ifodasini o'ziga xos shakl - ilmiy axborot orqali oladi, lekin bu axborot tovar sifatida bozorda bilim-tovarga turli sifatlar beradigan ilmiy-texnika taraqqiyoti (asl moddiy ob'ekt yoki xizmat) ko'rinishida paydo bo'lishi mumkin. Ilmiy-texnika taraqqiyotining tovar shaklining xususiyatlari, birinchidan ushbu mahsulotni ishlab chiqarishning o'ziga xosligida, ikkinchidan, uning natijalarini o'zlashtirish xarakterida namoyon bo'ladi.
Ilmiy-texnik mahsulotlarning tovar sifatidagi xususiyatlari:
-amalga oshirish vaqtida ilmiy-texnika taraqqiyotining ta'sirini aniq miqdoriy baholay olmaslik;
-analoglar o'rtasida faqat sifat jihatidan farqlarning mavjudligi;
-bilimlarning har bir turi faqat o‘ziga tegishli bo‘lgan ilmiy axborotni olib yuradi, shuning uchun o‘ziga xos bilimlarni o‘zida mujassam etgan ilmiy-texnikaviy taraqqiyot o‘z mazmuniga ko‘ra o‘ziga xos va noyobdir;
-har qanday ilmiy bilimlarni bir necha marta ishlab chiqarish mantiqqa to'g'ri kelmaydi, ayni paytda ulardan foydalanish imkoniyatlari ko'p qirrali va vaqt bilan cheklanmagan.
Iste'molchining fan-texnika taraqqiyotiga bo'lgan talabi ma'lum bir texnologiya, nou-xau va boshqalarning hayot aylanishining davomiyligi va tuzilishi bilan belgilanadi, ulardan foydalanish ushbu mahsulotning paydo bo'lishi va ishlab chiqarilishini belgilaydi (https://fayllar.org/toqimachilik-va-tikuv-trikotaj-sanoatini-jadal-rivojlantirish.html), ya'ni u o'zini aks ettiradi. ushbu texnologiya yoki mahsulotning kelib chiqishi, gullab-yashnashi, qarishi va yangisi bilan almashtirilishi jarayoni.
ITM, ishlab chiqarishda qo'llaniladigan texnologiya darajasiga qarab, quyidagi turlarga bo'linishi mumkin: yuqori, ilg'or, o'rta va past texnologiyalar asosida ishlab chiqarilgan mahsulotlar. Ilmiy va texnologik bilimlardan foydalanmasdan ko'nikmalar, tajribalarni uzatish asosida ishlab chiqariladigan mahsulotlar mavjud - bu eng past darajadir.
Tahlil shuni ko'rsatadiki, qo'llaniladigan texnologiya darajasi qanchalik yuqori bo'lsa, resurslardan foydalanish samaradorligi va yuqori foyda olish imkoniyati shunchalik yuqori bo'ladi. Shunday qilib, yuqori texnologiyalar asosida ishlab chiqarilgan mahsulotlar yuqori texnik va iqtisodiy ko'rsatkichlar, mahsulotning iste'mol xususiyatlari va yuqori darajadagi yangilikka asoslangan monopol mulk (masalan, yangi avlod) tufayli yuqori narxlar tufayli sezilarli daromad olish imkonini beradi. dorilar). Binobarin, ishlab chiqarishda yuqori va ilg'or texnologiyalarning ulushi qancha ko'p bo'lsa, ma'lum bir korxona, tarmoq, xalq xo'jaligining past texnologiyalardan foydalanishga nisbatan rentabelligi shunchalik yuqori bo'ladi.
3.
Innovatsiyaning xarakteri uni qabul qilinishi sur’atlariga to’g’ridan to’g’ri bog’liq. Innovatsiyaning ba’zi bir turlari aynan bir kunda ommaviy bo’lib ketadi, boshqachasiga buning uchun uzoq vaqt talab qilinadi. Innovatsiyani qabul qilinishi sur’atlariga beshta ta’rif ta’sir ko’rsatadi:
- usullarning vorisligi va birga bo’la olishligi, yangi qabul qilingan iste’mol boyligi va innovatsiya iste’molchilarining tajribasiga mos kelishi darajasi. Masalan, buxgalteriya hisobi, hisoblash texnikasini innovatsion qo’llash uchun dasturiy mahsulotlarning muvaffaqiyati tizimni iste’molchilarning psixologiyasi va odatlariga, turg’un ishchi tartib va psixologik stressni kamaytirish imkoniyatiga moslashishga bog’liq;
- Murakkablik, ya’ni uning mohiyati va tatbiq etish tamoyillari, hamda foydalanishdan foydani tushunishning nisbatan yoiyinligi;
- innovatsiyani tatbiq etish jarayonini bo’linuvchanligi, ya’ni yangilikni bosqichma bosqich kiritish va natijani asta sekin baholash imkonityai.
- kommunikatsiyaon ko’rgazmalilik, ya’ni iinovatsiyani qo’llashdan foydalilik va foydani tushunarli bayon qilish imkoniyati.
Bu jihatdan quyidagini ta’kidlash kerakki, foydaliligini miqdoran (moddiy) baholash mumkin bo’lgan innovatsiyalar ko’pincha umuman ishlab chiqarish tizimini faolitya yuritishini sifatli yaxshilashga qaratilgan innovatsiyaga nisbatan amalda keyingilarning ob’ektiv va sub’ekti foydaliligi g’oyatda kattaroq vositali samarag olib kelishi mumkin bo’lsa ham, birinchi qarashda o’ziga jalb qiladigan ko’rinadi.
Innovatsiyalarni bozorga tatbiq etish uchun zarur umumiy xususiyatlaridan tashqari iste’molchi uchun sifatning aniq ko’rsatkichlari: konstruktorlik ta’riflari, dizayn iste’molchilik xususiyatlari, foydalanish imkoniyatlari, qulaylik va albatta, narx katta ahamiyatga ega.
Yangi tovarga talabning bashorati bozor ishtirokchilari va ularning faoliyati o’rtasidagi o’zaro aloqalari tizimli tadqiqot qilishga asoslangan. Bozor ishtirokchilari: xaridorlar, sotuvchilar, savdo agentlari, vositachilar, brokerlar, imijmeykerlar, reklama agentliklari marketing tizimining elementlari bo’ladi. Yangilikni ishlab chiqaruvchilar va uning yakuniy iste’molchilari o’rtasida vazifaviy o’zaro aloqani o’rnatish bozorni tadqiqot qilishning muhim elementi bo’ladi.
Fan‒texnika taraqqiyotining asosiy tarkibiy qismlaridan biri innovatsion faoliyat iqtisodiy rivojlanishining mazkur yo’nalishida faollikni ta’minlovchi omillarni shuningdek, innovatsion jarayonlarni qo’llab‒quvvatlovchi va tartibga soluvchi tashkiliy tuzilmalar xususiyatlari o’rganish va ulardan foydalanish hisoblanadi.
Shunday qilib, ta’kidlash mumkinki, hozirgi paytda mamlakatda investitsion faoliyat amalga oshirilayotgan sharoitlar quyidagicha tavsiflanadi:
‒ qonunchilik tomonidan yaqin, o’rta va uzoq istiqbollarga belgilangan milliy maqsadlar va ularga erishish bo’yicha aniq ifodalangan mexanizmlarning yo’qligi;
‒ makroiqtisodiy barqarorlik va vazifalariga bo’ysundirilgan davlat strukturalari faoliyati natijalari doim ham texnologik rivojlanishi va innovatsion faoliyatni qo’llab‒quvvatlash maqsadlarga mos kelavermasligi, ayrim hollarda unga zid kelishi;
‒ mamlakatning milliy xavfsizligi, iqtisodiy barqarorligi va rivojlanishi manfaatlarini ta’minlash vositasi sifatida innovatsion faoliyati davlat tomonidan qo’llab‒quvvatlashni amalga oshirish ehtiyojlarning siyosiy darajada aniq ifodalanayotganligi.
Ma’lumki, rivojlanishning zamonaviy bosqichida innovatsiyalar raqobatbardoshlikni oshirishning eng samarali vositalaridan biri hisoblanadi. Ular yangi tovar va xizmatlarning yaratilishi, yangi bozorlarni o’zlashtirish, investitsiyalar oqimini oshirish hamda barcha turdagi xarajatlarni pasaytirishga olib keladi. Shuning uchun ham innovatsion rivojlanish muammolari inqirozdan keyingi davrda korxonalar faoliyati samaradorligini oshirishning asosi sifatida yuzaga chiqdi. Aynan innovatsion rivojlantirish inqiroz oqibatlarini osonlik bilan yengib o’tish va iqtisodiy ko’rsatkichlarni yaxshilash imkoniyatini kengaytiradi. Bunday rivojlantirishning samarali vositalaridan biri innovatsion marketing hisobolanadi. Innovatsion marketing klassik marketingning ko’p sonli kontseptsiyalaridan biri hisoblanib, u har bir korxona doimo o’z mahsulotini yaxshilashi, uni bozorda siljitish shakli va usullarini takomillashtirib borishi g’oyasini ilgari suradi.
Amaliyotda innovatsion marketingning ikki yo’nalishi: yangi mahsulot marketinggi va mavjud mahsulotni takomillashtirishga yo’naltirilgan vositalari keng qo’llaniladi. Ushbu marketing kontseptsiyasi juda ham samarali hisoblanib, mahsulotni sotishning boshlang’ich bosqichida juda ham qo’l keladi. Chunki bozorni tadqiq qilish asosida joriy etilgan innovatsiyalar kompaniyani ushbu mahsulotni ishlab chiqaruvchi – monopolistga aylantirishi mumkin.
Albatta, kuchli raqobat sharoitida biror mahsulot yoki xizmatlar bo’yicha bozorda monopol holatni egallab turish mushkul. Ammo innovatsion marketing strategiyasini to’g’ri tanlash orqali raqobatchilar orasida liderlik pozitsiyasini ushlab turish mumkin.