1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

3. NEOLİNQVİSTİKA CƏRƏYANI
Neolinqvistika cərəyanı XX əsrin 20-ci illərində İtali-
yada meydana gəlmişdi. Neolinqvistika gənc qrammatiz-
min əksini təşkil edən cərəyan kimi formalaşmışdır. Onun 
adı – “neolinqvistika” termini həmin cərəyanın nümayən-
dəsi M.Bartoli tərəfindən yaradılmışdır.
Neolinqvistika cərəyanının üzvləri onun məqsəd və 
mahiyyətini şərh edərkən göstərirdilər ki, “gənc qramma-
tiklər” ancaq qrammatikanı öyrənirdilər. Lakin neolinq-
vistlər isə öz fəaliyyətlərini müəyyən problemlərlə məh-
dudlaşdırmayıb, dilçiliyin bütün mürəkkəb məsələlərinin 
tədqiqi ilə məşğul olacaqdılar.
İtaliya dilçilərindən Matteo Bartoli, Culio Bertoni, Cu-
liano Bonfenti, Vittore Pizani neolinqvistika cərəyanının 
başlıca nümayəndələri hesab olunur.

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
110
Neolinqvistika cərəyanının prinsip və metodları 
C.Ber toni və M.Bartolinin 1925-ci ildə nəşr etdirdikləri 
“Ne olinqvistikanın müxtəsər oçerki” adlı əsərdə şərh olun-
muş dur. Bu əsər neolinqvistika cərəyanının bünövrəsi-
ni qoymuşdur. Neolinqvistika cərəyanının ümumnəzəri 
və ziyyəti M.Bartolinin “Neolinqvistikaya giriş” (1925) və 
C.Bon fentinin “Neolinqvistikanın mövqeyi” (1947) adlı əsər-
lərində əks olunmuşdur. Ümumiyyətlə, bu sonuncu əsər-
də neolinqvistlərin görüşləri qısa və aydın şəkildə ümu-
miləşdirilmişdir. Həmin məqalədə müəllif neolinqvistlərlə 
“gənc qrammatiklər” arasındakı başlıca nəzəri fərqləri 51 
maddədə şərh edir
1
.
Neolinqvistikanın prinsipləri V.Humboldtun, H.Şu-
xardt ın, B.Kroçenin, K.Fosslerin ideyalarına əsaslanırdı. 
Buna görə də neolinqvistika da idealist cərəyan idi
2
. Bəzi 
alimlər, doğru olaraq, bunların özlərinin xüsusi prinsipləri 
olmadığını göstərirdilər.
Neolinqvistlər “gənc qrammatiklər”in əleyhinə çıxış 
edirdilər. Onlar “gənc qrammatiklər”in həm tədqiqat me-
tod larını qüsurlu hesab edir, həm də ümumnəzəri mə sə lə-
lə ri ilə razılaşmırdılar.
Neolinqvistlərin yaradıcılığında areal haqqında tə-
limə, linqvistik coğrafiya məsələlərinə geniş yer verilmiş-
dir. Onların dilçilik coğrafiyasına dair apardıqları elmi-
təd qiqat işləri diqqəti xüsusilə cəlb edir. Neolinqvistlər 
bu sahəyə aid faktları müqayisəli-tarixi metod əsasında 
aydınlaşdırmışlar.
Hind-Avropa dillərinin öyrənilməsində linqvistik coğ-
rafiyanın prinsiplərinin yayılmasında görkəmli dilçi V.Piza-
ninin böyük xidməti olmuşdur.
1
Bax: В.А.Звегинцев. История языкознания XIX и XX веков в очерках и извлечениях.