1. Tuproq kimyosining XVIII – XIX asrlarda rivojlanishi X1X asr oxirida XX asr birinchi yarmida tuproq kimyosining rivojlanishi

Shuni ta’kidlash mumkinki, XVIII va XIX asrlarda qishloq xo’jalik kimyosi va aynan tuproq kimyosi masalalari ko’pgina buyuk kimyogarlar diqqatining markazida turar edi. Shular qatorida, gumus kislotalarining xossalarini tekshirishda I.Ya.Berselius ham bor edi.

• Shuni ta’kidlash mumkinki, XVIII va XIX asrlarda qishloq xo’jalik kimyosi va aynan tuproq kimyosi masalalari ko’pgina buyuk kimyogarlar diqqatining markazida turar edi. Shular qatorida, gumus kislotalarining xossalarini tekshirishda I.Ya.Berselius ham bor edi.
• Yens Yakob Berselius (1779-1848), ulug’ shved olimi, o’z davrining eng yaxshi kimyogarlaridan biri edi. Berselius kimyoviy birikmalarning elektrokimyoviy nazariyasini yaratdi, 50 ga yaqin elementlarning atom og’irligini eng yuqori aniqlik bilan topdi, doimiylik va karrali (qoldiqsiz bo’linadigan) munosabatlar qonunini tasdiqladi, atom massasining jadvalini yaratdi, yangi elementlarni kashf etdi, analiz o’tkazishning yangi usullarini va kimyoviy ishlar uchun jihozlar (yuvgich, kimyoviy stankanlar va x.z.)ni yaratdi.

Berseliusning ishlarida tuproqshunoslik uchun ikkinchi muhim yo’nalish gumusli kislotalarni o’rganishdir. Tabiiy suvlardan u ikkita yangi moddalarni ajratdi va ularni «kren» va «apokren» nomlarda atashni taklif etdi. Chiriyotgan yog’ochdan esa gumin kislotani ajratdi. «Kimyo darsligi»da (1839) Berselius gumusli moddalar kimyosiga katta bo’limni ajratdi. U o’simlik qoldiqlarining chirindisiga aylanish jarayonlarini talqin qiladi, o’zi tomonidan ajratib olingan gumus kislotalarining va ularning kaliy, natriy, ammoniy, bariy, kalsiy, magniy, loyli minerallar, marganes, temir, qo’rg’oshin, mis, simob, kumushli birikmalarining xossalarini tavsiflaydi.

• Berseliusning ishlarida tuproqshunoslik uchun ikkinchi muhim yo’nalish gumusli kislotalarni o’rganishdir. Tabiiy suvlardan u ikkita yangi moddalarni ajratdi va ularni «kren» va «apokren» nomlarda atashni taklif etdi. Chiriyotgan yog’ochdan esa gumin kislotani ajratdi. «Kimyo darsligi»da (1839) Berselius gumusli moddalar kimyosiga katta bo’limni ajratdi. U o’simlik qoldiqlarining chirindisiga aylanish jarayonlarini talqin qiladi, o’zi tomonidan ajratib olingan gumus kislotalarining va ularning kaliy, natriy, ammoniy, bariy, kalsiy, magniy, loyli minerallar, marganes, temir, qo’rg’oshin, mis, simob, kumushli birikmalarining xossalarini tavsiflaydi.