1. Transport bozori va uning mahsulotlarini xarakteristikasi va o’ziga xosligi

Transport bozorini kompleks o’rganish. Transport bozorini kompleks o’rganish 3 ta muhim yo’nalishdan iborat:

1. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish, sohani rivojlanishini prognozlash va shart-sharoit bo’yicha tadqiq qilish;

2. Iste’molchining talablariga mos kelish bo’yicha transport xizmatini texnologik va sifat tasnifini tahlil qilish;

3. Transport bozori iste’molchilari tizimini tahlil qilish, ya’ni kompaniya-mijoz, kompaniya-raqobatchilar, kompaniya-vositachilar.

Yuqorida sanab o’tilgan tadqiqotlardan maqsad beshta savolga javob topishlari: kim?, nima?, qachon?, qayerda?, qanday?.

Bozor majmuaviy tahlilida talabning barcha jihatlarini o’rganishga alohida e’tibor beriladi. Jumladan: talabning geografik taqsimlanishi, assortimentning kengligi va chuqurligi bo’yicha taqsimlanishi, iste’mol intensivligi, hajmi va boshqa xususiyatlarni o’rganish zarur bo’ladi. Talabni o’rganishda avvalo qondirilgan talab, so’ng qondirilmagan talabga diqqat jalb qilinadi. Tovar aylanish tarkibini tovar guruhlari va alohida turlari bo’yicha tahlil qilish orqali qondirilgan talab o’rganiladi, qondirilmagan talab esa sotuvchilar va xaridorlarning fikrini o’rganish usullari yordamida aniqlanadi.

Taklifni o’rganishda avvalo tovar manbalariga, sotishga taklif etiladigan tovar hajmi va tarkibiga, tovar zaxiralariga e’tibor beriladi. Tovar manbalarini tahlil qilish savdo tizimiga raqobatchilarni ro’yxatini tuzish va ularning imkoniyatlarini o’rganishdan iborat bo’ladi.

Raqobatchilar xizmatlarining assortimenti va yetkazib berish muddatlari taklifning tarkibini aniqlashga yordam beradi. Shundan so’ng bozor ishtirokchilaridagi tovar zaxiralari tahlil qilinadi. Zaxiraning hajmi va tarkibi, qachon vujudga kelganligi, zaxiraning almashib borish dinamikasi va boshqa ko’rsatkichlar taklifning talabga nisbatini aniqlashga xizmat qiladi.

Tovarlar va ehtiyojlar raqobatining tahlili asosan kon’yunktura prognozida amalga oshiriladi hamda raqobatchi tovarlar, o’rnini bosuvchi tovarlar va to’ldiruvchi tovarlarning o’zaro muvozanatini aniqlashga qaratiladi. Bunday raqobatni baholash uchun marketingning bozorni o’rganish usullaridan keng foydalaniladi.

Bozor konyunkurasini o’rganishning sotuvchi va ishlab chiqaruvchilar uchun zarurligi kelajakda ishlab chiqarish quvvatlarini qaysi yo’nalishda rivojlantirish va qanday sotish siyosatini qo’llash bo’yicha aniq va ishonchli axborotga ega bo’lishda namoyon bo’ladi.