1-topshiriq: Boshqaruvning ilmiy maktablarining tahlil qilish

BOSHQARUV TAMOYILLARI FANIDAN

1-TOPSHIRIQ:

1. Boshqaruvning ilmiy maktablarining tahlil qilish.

Boshqaruvning ilmiy menejment maktabi, maʼmuriy menejment maktabi, insoniy munosabatlar maktabi, zamonaviy menejment maktablari bor. Boshqaruvning ilmiy maktab nazariyasi tashkilotning barcha tarkibiy qismlarini ratsionalizatsiya qilish, tashkilotning barcha tarkibiy bo'linmalarini maqsadlariga yo'naltirish va umumiy maqsadga muvofiqligi g'oyalariga asoslangan.

Tashkilotda umumiy maqsadga muvofiqlik va ratsionallikka erishish, avvalambor, tashkilotning barcha organlari va pozitsiyalarini boshqarishning qat'iy ierarxiyasidir, bu esa eng qat'iy kompleks nazoratni amalga oshirishga yordam beradi.

Boshqaruvning ilmiy menejment maktabi- o’z ilmiy ishlarini asosan korxona, tashkilot boshkaruvini takomillashtirishga bag’ishlashgan. Ular boshqaruvning quyi darajasidagi masalalar bilan, faqat ishlab chiqarish darajasidagi boshkaruv bilan shugullanishgan.

Frederik V. Teylor ilmiy boshqaruvning klassik nazariyasining otasi hisoblanadi. Ilmiy menejment maktabining shakllanishi uning 1911 yilda "Ilmiy boshqarish asoslari" kitobining nashr etilishi bilan bog'liq. U inson va moddiy resurslardan eng samarali foydalanish uchun boshqaruvga ilmiy yondoshish zarurligini birinchi bo'lib asoslab berdi. Teylor shaxsning samaradorligi bilan emas, balki tashkilot bilan qiziqdi. Uning tashkilotni boshqarishni takomillashtirishga bo'lgan yondashuvi muhandislik echimlarini birinchi o'ringa qo'yadi.

Uning nazariyasi bir tomonlama ta'sirni ta'minladi boshqaruv tizimi xodim va uning rahbarga bo'ysunishi to'g'risida. Rag'batlantirish va harakatlantiruvchi kuchlar mehnat faoliyati Teylor ishi va shaxsiy iqtisodiy manfaatdorligi uchun moddiy mukofotlar olishni o'ylab ko'rdi.

Teylor menejmentning to'rtta ilmiy tamoyillarini ilgari surdi:

• 
  ishning iqtisodiy usullarini joriy etish;
  
• 
  kadrlarni kasbiy tanlash va tayyorlash;
  
• 
  kadrlarni oqilona joylashtirish;
  
• 
  ma'muriyat va xodimlar o'rtasidagi hamkorlik.
  

Teylorning g'oyalari uning izdoshlari - G. Gant, F. Gilbrayt, G. Emerson tomonidan ishlab chiqilgan.

Ilmiy menejment maktabining afzalligi shundaki, uning vakillari:

• 
  mehnat unumdorligini oshirish uchun uni ilmiy boshqarish zarurligini asoslab berdi;
  
• 
  tamoyillarni ilgari surdi ilmiy tashkilot mehnat;
  
• 
  samarali mehnat motivatsiyasi muammosini hal qilish zarurligiga yaqinlashdi.
  

Biroq, inson omili deyarli ushbu maktab e'tiboridan chetda qoldi.

Maʼmuriy menejment maktabi- menejmentning roli va funksiyalariga bo‘lgan savollar. mutaxassislar umumtashkilot darajasidagi boshqaruv muammolari bilan shug’ullanishgan. «Ma’muriy maktab» klassik maktabning yuqori pog‘onasi hisoblanadi.

Insoniy munosabatlar maktabi- har doim insoniy munosabatlarni birinchi o’ringa qo’ygan. «Inson munosabatlari maktabi»ning asoschisi E. Mayo ishchilar guruhini — ijtimoiy tizimi deb aniqladi, ular o‘zining nazorat tizimiga ega. Bunday tizimga ta’sir qilib, mehnat natijalarini yaxshilasa bo’ladi.
40—60-yillarda «Inson munosabatlari maktabi»ga bixeyvioristlar o‘z hissalarini qo‘shdilar. Ular bir qator dalillar nazariyasini ishlab chiqdilar. Ulardan biri A. Maslouning iyerarxik iste’mol nazariyasi hisoblanadi.
U quyidagi shaxsiy iste’mol tasnifini tavsiya qildi:
1. Fiziologik.
2. Mavjudlik xavfsizligi.
3. Ijtimoiy (kollektivga tegishli, muloqot, o‘ziga e’tibor,
boshqalar to‘g‘risida qayg‘urish va boshqalar).
4. Prestij (obro‘, xizmat statusi, izzat-hurmat).
5. O‘z fikrini bildirish, maqsadlarga erishish va shaxsiy
o‘sishda o‘z imkoniyatlaridan to‘liq foydalanish.

Zamonaviy menejment maktab- tizimli yondashuv asoslarini ishlab chiqishdi, yaxlit tizim bilan uning qismlari munosabatlari masalalalarini kurib chiqishdi, bir qancha o’zgaruvchi omillarning boshqaruvga taʼsiri o’rganishdi.