|
Hayotiy shakl, o’simliklarda biomorfa – o’simliklarning muhit sharoitlariga moslanishini aks ettiruvchi tashqi qiyofasi. Hayotiy shakl atamasini fanga Daniya
E.Varming kiritgan .Hayotiy shakl o’simlik vegetativ tanasining o’simlik urug’dan unib chiqqanidan to hazon bo’lgunicha o’tgan yashash davrida tashqi muhitga moslanishi , o’simliklarning ekalogik tasnif birligi ya’ni moslanuvchanlik strukturasi bir biriga o’xshash o’simliklar guruhi.Bu o’xshashlik qarindoshlikka bog’liq bo’lmay, ko’pincha konvergent bo’lishi mumkin.Hayotiy shakl,asosan , o’simliklarning ekalogik tasnif birligi, ya’ni moslanuvchanlik strukturasi bir –biriga o’xshash , yer ustki vegetativ organlari strukturasiga bogliq , ularning rivojlanish ritmiga va uzoq yashashiga qarab o’zgaradi.Hayotiy shakl evolyutsiyasi jaroyonida turli iqlim , tuproq va biotsenotik sharoitlarda tabiiy moslanish natijasida vujudga keladi . Har bir o’simlikning kankret hayotiy shakli ular ontogeniziga o’zgaradi. Ayni bu turda har-xil sharoitda turli hayotiy shaklda bo’lishi mumkun. Hayvonlarda hayotiy shakl muayyan bir xil hayot muhutida yashaydigan , o’zaro qarindoshligidan qat’i nazar o’xshash moslanish belgilariga ega bo’lgan hayvonlar guruxi . Hayvonlar guruxini ekalogik tasnif qilishda har-xil kriterilar dan foydalaniladi . Hayotiy shaklni o’rganish orqali yashash muhitning o’ziga hos hususiyatlari va organizimlar moslanishining o’zgarishi.
3-savol
O’zbekiston respublikasi vazirlar mahkamasining qarori bilan ,,Yovvoyi holda o’suvchi o’simliklarni yetishtirish bo’yicha pitomniklar va plantatsiyalarni barpo etish va ularning davlat hisobining yuritish tartibi to’g’risida “gi nizom tastiqlandi . Pitomniklar-daraxt va buta o’simliklarining ko’chatlari hamda nihollarini tabiatni muhofaza qilish uchun yetishtirishga ixtisoslashtirilgan xo’jalik. Pitomniklar esa xo’jalik yurutuvchi sub’ektlarning yer uchastkalarida , o’rmon xo’jaligi va boshqa yerlarda barpo etiladi . Pitomniklar va plantatsiyalarni reystrga kiritish uchun plantatorlar ko’chatlarni ekish to’g’risidagi dalolat noma tuzishdan ko’pi bilan 15 kun oldin Ekalogiya qo’mitasiga xujjatlar taqdim etildi . Plantator ekish ishlari yakunidan so’ng ekologiya organlariga ekish dalolat nomasini yuboradi. Plantatsiyalar suv muxofazasi zo’nalarida tashqari , qishloq xo’jaligiga mo’ljallangan yerlar , o’rmon fondi yerlari, zaxira yerlarda va boshqa yerlarda barpo etiladi ko’chatlar ekilishidan 7 kun avval ekalogiya organining vakili ekish jarayonida ishtirok etishi uchun habardor qilinadi.
2-topshiriq
Test javoblari:
1)A
2)A
3)D
4)A
5)B
6)B
7)B
8)C
9)C
10)A
11)B
12)A
13)C
14)C
15)D
16)B
17)C
18)A
19)E
20)B
21)A
22)A
23)B
24)C
25)A
26)B
27)D
28)V
29)G
30)D
3-topshiriq
Orol dengizi – O’rta osiyodagi eng katta berk sho’r ko’l . Ma’muriy jihatdan Orol dengizing yarmidan ko’proq janubiy g’arbiy qismi O’zbekiston , shimoliy sharqiy qismi Qozog’iston . Ochiq kanallarni betonlashtirish , suvni meyorida taqsimlab sug’orish usullarini joriy qilish oqilona foydalanish. Bu tadbirlar orol suvini ko’paytirish va uning havzasidagi tabiiy , ijtimoiy – iqtisodiy jarayonlarini o’z ichiga qamrab oladi . Orol muommosini saqlab qolish uchun katta mablag’ sarflandi . Biroq tahlil chilar nazarida aniq strategiya yo’qligi sabab bu harakatlar samara bermayabti .Qachonlardir kattaligi jihatidan dunyoda 4-o’rinni egallagan dengiz 1960-yillarda quriy boshlagan . O’sha yillar Sovet hukimati olib borgan irrigatsion siyosat tufayli Sirdaryo va Amudaryo suvlari Orolga quyilishdan to’xtab qolgan . Orol dengizining qurishi dastlabki paytlardanoq ilmiy jamoatchilikni tashvishga solgan . Lekin sho’ro siyosati bu muommoga deyarli e’tibor qaratmagan asosiy maqsad yer maydoni kenggaytirib paxta xosili olish bo’lgan . Hozirga kelib orol dengizini avvalgi holiga tiklash mushkul, lekin Markaziy Osiyo davlatlari ham jihatlikda orol bo’yi hududida ekologik holatni saqlash , qurigan dengiz tubidan uchayotgan tuzlarni ihota daraxtzorlari hamda butazorlar barpo etish yo’li bilan kamaytirish, suv tejovchi sug’rish usullarini qo’llab orolga tushayotgan suvni oshirish , chilla qurisa , barqaror ushlab turishga erishishimiz mumkin. Orol faqat O’zbekistonning dardi emas u butun markaziy osiyo davlatlari hayotiga bevosita ta’sir ko’rsatuvchi muammo .Orolni qutqarish borasida nafaqat O’zbekiston balki Qozog’iston ham yelkama – yelka ish olib boryabti . SHimoliy orolni tiklash , u yerda baliqchilikni qayta yo’lga qo’yish, qaytadan yo’lda qo’yish,turizmni rivojlantirish va boshqa yo’nalishlarda olib borilayotgan ishlarni misol qilib keltirish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
