1. Tilning o’rganish metodlari va metodologiya Tavsifiy metod

Topshiriq 6.Quyidagi ta’riflar qaysi metodga tegishliligini aniqlang

1.O’zaro qarindosh va qarindosh bo’lmagan tillar,struktor jihatdan qiyosiy o’rganilib,ular tuzilishiga xos xususiyatlar umumiy va farqli tomonlar aniqlanadi.

2.Tarixiy metod bo’lib ,tarixan tashkil topganligi bilan,qo’llanilishiga ko’ra uzoq o’tmish bilan bog’lanishiga ko’ra o’ziga xosdir.

3. Ushbu metod asosida tillar,til faktlari,hodisalari ilmiylik prinsipi nuqtayi nazaridan o’rganiladi,tavsif qilinadi.

1	Tipologik metod
2	Diaxron tadqiqot metodlari
3	Taksonimik metod

Topshiriq 7. Krossword.

1.Tillarda birliklarni qismlarga,ma’noli qismlarga ajratish nima deyiladi?

2.Lisoniy birliklarning nutqda qo’llanish,joylashish o’rni,boshqa unsurlar bilan birika olish qobiliyatiga nima deyiladi?

3.Ushbu metod til va nutq birliklarini,ushbu birliklarning o’xshash va noo’xshash jihatlari,joylashish tartibi bilan shug’ullanadi?

4.Qaysi metod asosida tillar,til faktlari,hodisalari ilmiylik prinsipi nuqtai nazaridan o’rganiladi,bir va bir qancha tillardagi o’xshash,umumiy hodisalar qiyoslanadi .Bu qaysi metod?

5.Qiyosiy-tarixiy metod orqali german tillari bilan xind-yevropa tillaridagi tovush sistemasi o’rtasidagi o’xshashlik borligini aniqlagan olim?

6.Qiyosiy –tarixiy tilshunoslik?

7.So’zlarning qo’llanish miqdorini,foizini aniqlovchi lug’at turi?

1

S

E

5

G

6

K

o

M

P

A

R

A

T

I

V

S

T

I

K

A

E

4

T

A

K

S

O

N

I

M

I

K

2

D

I

S

T

R

I

B

U

T

S

I

Y

A

A

3

S

T

R

U

K

T

U

R

A

L

I

Z

M

S

I

Y

7

CH

A

S

T

O

T

A

L

I

Topshiriq 8. Glossariy jadvalini to’ldiring.

Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning izohi
qiyosiy-tarixiy metod	comparative-historical method	сравнительно-исторический метод	til oilalari va guruhlarini, shuningdek, ayrim olingan tillarni tarixiygenetik oʻrganish usullari va tartiblari majmui; qiyosiytarixiy tilshunoslikrya tillar rivojlanishining tarixiy qonuniyatlarini belgilash uchun qoʻllanadi
substansiya	substance	вещество	biror tovushni boshqa tovush bosishi
distributsiya	distribution	распространение	tildagi unsurlarning gap tarkibida joylashish o‘rni, bir elementning boshqa element bilan birikish qobiliyati
bevosita tahlil metodi	direct analysis method	метод прямого анализа	nutq birliklari (so‘z birikmasi va gaplar) tuzilishi, qanday qismlardan tashkil topishi, ular orasidagi munosabat, aloqalarni o‘rganish.
transformatsion tahlil	transformational analysis	трансформационный анализ	konstruksiyalarning muayyan qoidalar asosida boshqa shaklga, ko‘rinishga ega bo‘lishi, ya’ni transformatsiyalanishi.
avtomatik tahlil metodi	automatic analysis method	автоматический метод анализа	EHM, kompyuterlar yordamida tilni lisoniy birliklar, formal qismlarga ajratish orqali bir tildagi lisoniy birliklar mazmunini boshqa tilga ko‘chirish
statistik tahlil metodi	statistical analysis method	метод статистического анализа	Statistik tahlil metodi – lisoniy birliklarning nutq faoliyatidagi, asosan matndagi qo‘llanish miqdorini tadqiq qilish

5. Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. Rasulov R. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2016.

2. Baskakov N.A., Sodiqov A.S., Abduazizov A.A. Umumiy tilshunoslik. – Т., 1979.