1. Tibbiyotda etika va deontalogiya tamoyillari  Etika

Tеri parvarishi. 
Tavsiya etilgan kеsma xududida infеksiоn o’chоq mavjudligi rеjalashtirilgan 
оpеratsiyaga qarshi ko’rsatma xisоblanadi va favqulоdda shоshilinch chоralar yuzaga kеlganda, prоgnоz 
yomоnlashadi.
Ko’pincha, ayniqsa, kеksa bеmоrlarda tеri burmalarida qo’ltiq va chоtda zamburug’li flоra sabab 
dеrmatitlarni ko’rishimiz mumkun. Оpеratsiya оldi davrida barcha bu kabi jarayonlarga kundalik gigiеnik 
vanalar yordamida barxam bеrilishi shart, zararlangan tеri burmalari spirt bilan artilishi kеrak. Nistatin va 
Lеvоrin saqlоvchi kukunli vоsitalarini surish zarur. Yotоq yarani prоfilaktikasi uchun tananing bir хil 
jоylarida yotib qоlmaslik uchun xar 4 sоatda ularning tanasi xоlatini o’zgartirish kеrak.
Tirnоqlarni parvarish qilish. 
Tirnоqlar mayda qaychi bilan qisqartiriladi, spirt yoki 0,5% хlоramin 
eritmasi bilan muоlaja qilinadi. 
Bеmоrni yuvish
. Xaftalik gigiеnik xammоmni qabul qilmaydigan bеmоrlar, shuningdеk siydik va najasni 
ushlab turishdan azоb chеkayotganlar kuniga bir nеcha marta yuvilishi kеrak.
Bеmоrni yuvish uchun kеrak bоladi: 
1. Issiq suv, dеzinfеktsiyali eritma (kaliy pеrmanganatning kuchsiz eritmasi, furatsillin, rivanоl va 
bоshqalar);
2. kоrntsang, stеril paхta to’pi;
3. klееnka;
4. to’shak.
Jarayonning tехnikasi: 
30-35 ° S xarоratda eritmani tayyorlaniladi, bеmоr tizzalari bukilgan xоlda yotadi, 
dumba оstiga klееnka va sudnо quyiladi. Chap qo’l bilan, parvarishlоvchi idishni ushlab turadi, undan 
оraliq maydоniga dеzinfеktsiyali eritma quyiladi. O’ng qo’l bilan paхta shariki bilan 1-2 marta jinsiy 
оrganlardan anusga yo’naltiriladi, kеyin paхta tashlab yubоriladi. Jarayon 2-3 marta takrоrlanadi. Quruq 
paхta to’plamlari bilan tеrini хuddi shu yo’nalishda artiladi. Chоv burmasi vazеlin yog’i yoki chaqalоq 
kukuni bilan ishlоv bеriladi. Usha sохa vazеlin yog’i yoki chaqalоq krеmi bilan yog’lanadi. 
O’rin-ko’rpa va kiyimlarni almashtirish 
7-10 kunda bir marta vanna qabul qilingandan keyin amalga 
oshiriladi, lozim bo’lsa tez-tez ham almashtirilishi mumkin. Katta yoshli bolalar ahvoli qoniqarli bo’lsa 
o’zlari kiyinishadi, kichik yoshdagilarga hamshira yoki kichik tibbiy xodim yordamlashadi.
Og’ir, yotoq rejimdagi bemor kiyimlari almashtirilganda hamshira kuylak chetlaridan ushlaydi, olddin 
boshidan, kekeyin qo’lidan chiqarib yechintiradi. Toza kiyim shunga teskari ravishda kiygiziladi. Agarda 
bemor qo’li shikastlangan bo’lsa oldin sog’ qo’lidan, keyin kasal qo’ldan yechiladi. Kuylakni oldin kasal 
qo’lga, keyin sog’ qo’lga kiygiziladi.
Odatda bemor kiyimini almashtirganda oqliklarini ham almashtirishadi. Agar bemor o’tira olsa, uni 
krovatdan stulga o’tirg’izib, hamshira oqliklarni almashtiradi. Yotoq rejimdagi bemorlarni oqliklarini 
almashtirishni ikki xil usuli bor:
1) eski choyshab bosh tomondan pastga qarab o’rab kelinadi va olinadi. Ikki tomondan bintga o’hshab 
o’ralgan toza choyshab bemor dumg’azasi ostiga qo’yiladi va krovatga uzunasiga yoyiladi;
2) bemor bola krovat yoniga suriladi va eski choyshab uzunasiga o’raladi, ochilgan sohaga yangi 
choyshab yoyiladi va bemor uning ustiga o’tkaziladi, keyin eski choyshab olinadi va yangisi yoyiladi.
Eski oqliklar va kiyimlar alohida yig’iladi va qopqoli plastmassa idishlarga yoki polietilen qoplarga 
solinadi va alohida xonaga olib chiqiladi. Bo’lim bekasi boshqa xalat kiyadi va kleyenka fartik takadi, 
oqliklarni saralaydi, kasalxonaning markazlashgan kirxonasiga, undan kir yuvish xonasiga yuboradi. 
Oqliklarni almashtirgandan keyin palata poli va boshqa jihozlar 1 % kal’siy gipoxlorid eritmasiga 
namlangan lattt bilan artib chiqiladi.
Bo’limda bir sutkaga yetadigan oqliklar zahirasi bo’lishi kerak. Oqliklarni markaziy isitish batareyalarida 
quritish va qayta ishlatishga yo’l qo’yilmaydi.
O’z vaqtidan o’tib va noto’g’ri almashtirilgan oqliklar yotoq yaralar rivojlanishiga sababchi bo’ladi.

---

11.Xirurgiyada gospital infektsiyani prolifaktikasi. 
Infeksiya (lot. in cere yuqtirmoq, buzmoq, zaharlamoq) patogen mikrob (yoki virus)ning odam yoki 
hayvon organizmiga kirishi, ko ʻ payishi va ayni vaqtda mikrob bilan organizm o ʻ rtasida o ʻ zaro 
murakkab munosabat vujudga kelishi. "Infeksiya." termini ba ʼ zan boshqa ma ʼ noda kasallik yuqqan 
paytni, infeksion kasallikni, uning mikrobini ifodalash uchun ishlatiladi. 
Yuqumli kasalliklarni garchi patogen bakteriyalar, viruslar va bir hujayrali sodda jonivorlar qo'zg'atsada, 
ularning paydo bo'lishini faqat mikrobning organizmga qarshi kurashi natijasi deb hisoblab bo'lmaydi. 
Infeksiya avj olishi murakkab ijtimoiy biologik jarayon bo'lib, mikrob bilan makroorganizmning o'zaro 
ta'siri natijasiga bog'liq. Patogen bakteriya kirganda odam organizmida patologik o'zgarishlar, moslashish 
va himoyalanish jarayoni yuz beradi, ya'ni infeksion kasallik rivojlanadi. Patogen mikrob organizmga 
kirgandan so'ng kasallik rivojlanishi shart emas. Patogen mikrob bilan odam organizmi o'rtasidagi 
munosabat turlicha bo'lishi mumkin, bu bir tomondan mikrobning virulentligi va ikkinchi tomondan 
odam organizmining ana shu kasallikka moyilligi va reaktivligiga bog'liq. 1. Yuqumli kasallikni tirik 
patogen mikrob qo'zg'atadi. 2. Bemor o'z navbatida kasallik manbai bo'ladi va uni boshqalarga yuqtirishi 
mumkin. 3. Bemor qaysi yuqumli kasallik bilan og'rib o'tsa, uning organizmida o'sha kasallikka qarshi 
immunitet hosil bo'ladi va shu kasallikning qaytadan yuqishiga qarshilik ko'rsatadi. 4. Yuqumli kasalliklar 
muayyan davrlar bilan, ya'ni siklik tarzda rivojlanadi va so'nadi. 
Infeksiya so'zi tor ma'noda olinganda mikroorganizmni organizmga kirishini anglatadi. Infeksion jarayon 
esa patogen omil kirgan organizmda yuz beradigan fiziologik va patologik o'zgarishlar yig'indisidir. 
Infeksion kasallik infeksion jarayonning eng zo'riqqan darajasiga to'g'ri keladi va organizmda yuz 
beradigan har xil o'zgarishlar, hamda belgilar bilan namoyon bo'ladi. Demak, yuqumli kasallikning 
rivojlanishi uchun avvalo organizmga patogen mikrob kirishi kerak 
Kasalliklar qadim zamonlarda ham uchragan. Chinchechak, o'lat, vabo va boshqa xatarli, yuqumli 
kasalliklar vaqti-vaqti bilan keng tarqalib, millionlab kishilarning yostig'ini qurutgan, jamiyatga ko'p 
halokat yetkazgan. Yuqumli kasalliklarning mohiyati ularning kelib chiqish sabablari uzoq vaqt noma'lum 
bo'lib kelgan. O'rta asrning mashxur olimi va shifokori Abu Ali Ibn Sino «Al qonun» asarida o'lat, 
chinchechak, qizamiq va boshqa yuqumli kasalliklarni ko'zga ko'rinmaydYuqumli igan jonivorlar 
qo'zg'atsa kerak deb gumon qiladi. Yuqumli kasalliklar odamlar hayotida muhim rol o'ynaydi. Xozirgi 
kunga qadar yer yuzida ma'lum bo'lgan va o'rganib chiqilgan yuqumli kasalliklarning soni 1060 dan ortiq. 
Shularning ba'zilari hali ham vaqti- vaqti bilan epidemiya, hattoki pandemiya shaklida keng tarqalib 
turadi. Shuning uchun ham ularning kishilar sog'lig'iga va umuman kishilik jamiyatiga keltiradigan zarari 
juda kattadir. Yuqumli kasalliklar haqidagi ta'limot mikrobiologiya, epidemiologiya, parazitalogiya, 
immunalogiya, eksperimental ximioterapiya va patalogik anatomiya bilan chambarchas bog'liq. 
Infeksiyani kroblar qozgatishi boyicha klasfikatsiyasi Mikroblarning bir turi qo ʻ zg ʻ atgan kasallik oddiy 
infeksiya, Ikki yoki bir necha turi qo ʻ zg ʻ atgan kasallik aralash infeksiya Yuqumli kasallik bilan og ʻ rib 
o ʻ tgan kishiga takror Infeksiya yuqishireinfeksiya Mikroblarning muayyan turi zarar yetkazgan 
organizmga takror Infeksiya yuqishi superinfeksiya deb ataladi. 
Infeksiyaning paydo bo ʻ lishi va o ʻ tishida patogen mikroorganizmlarning quyidagi xususiyatlari 
muhim rol o ʻ ynaydi. 1) spetsifikligi, ya ʼ ni muayyan biologik turning organizmda yashashi (mas, 
qizamiqvirusi faqat odam orga- nizmida parazitlik qiladi) va faqat o ʻ zi uchun harakterli infeksion 
kasallikni qo ʻ zg ʻ atishi; 2) virulentligi, ya ʼ ni kasallikka nechog ʻ li sabab bo ʻ la olishi 3) muayyan a ʼ 
zolarda (aksari ichki a ʼ zolarda) joylasha olishi (mas, gonokokk siydik yo ʻ llari bilan ko ʻ z shilliq 
pardasida;stafilakokklar va streptakokklar jinsiy a'zolarda; meningokokk miya pardalarida, dizenteriya 
tayoqchalari yo ʻ g ʻ on ichak de-vorida yashab ko ʻ payadi). 

---

 Gospital infeksiya bu mikroblar orqali kelib chiqadigan har qanday kilinik ifodalangan kasallik bolib 
kasalhonada bolgan bemorda yuzaga keladi bazan nafaqat bemorlarda balki hamkasb shifokorlarda ham 
uchrab turadi 
GOSPITAL INFEKSIYA YUQISH YOLLARI AEROZOLLI-HOVA TOMCHILARI ORQALI. 
KANTAKTLI BOSHQALAR BILAN BOLGAN ALOQALARI. FEKOLNO OROL YOLI BEVOSITA 
OZIQ OVQAT VA ICHIMLIK ORQALI. GEMOKANTAKT YOLI ORQALI. ARTIFITSIAL 
XIRUGIK ANJOMLAR ORQALI 
Kop hollarda shifoxona ichidagi infeksiyalarning manbalari bakteriyalar tashuvchisi bulgan 
potologiyaning siltilgan va manefest shakillari bulgan bemorlar yoki tibbiy hodimlardir. Taqdiqatlar shuni 
korsatadiki gaspital infeksiya tarqalishida uchinchi shaxslar yani shifoxona mexmonlarining roli katta 
emas kasalhona infeksiyasining turli shakillari uzatilishi hovo-tomchi transmissiya ogiz,kantak 
mexanizmlari orqali amalga oshadi
Shifoxona ichidagi infektsiyaning muayyan turlarining kelib chiqishi asosan tibbiyot muassasasining 
profiliga bog'liq.Masalan, kuygan bo'limlarda asosan parvarishlash ob'ektlari va xodimlarning qo'llari 
orqali o'tadigan Pseudomonas infektsiyasi ustunlik qiladi va shifoxona ichidagi infektsiyaning asosiy 
manbai bemorlarning o'zi hisoblanadi. Tug'ruqxonalarda asosiy muammo stafilokokk infektsiyasidir,u 
tibbiy xodimlar tomonidan tarqatiladigan-stafilokokk tashuvchisi orqali yuqadi. Urologik bo'limlarda 
gram-manfiy floradan kelib chiqqan infektsiya hukmronlik qiladi: E. coli, Pseudomonas coli va 
boshqalar. Pediatrik shifoxonalarda bolalar infektsiyalarining tarqalishi – ветряная оспа, epidemik 
parotit, qizilcha, qizamiq muammosi alohida ahamiyatga ega. Kasallikning kelib chiqishi va 
tarqalishisanitariya-epidemiologik rejimini (shaxsiy gigiena, aseptik va antiseptiklarga rioya qilmaslik, 
dezinfeksiya va sterilizatsiya qilish rejimi, infektsion manbalari va boshqalarni o'z vaqtida aniqlash va 
izolyatsiya qilish) buzilishiga olib keladi 
Gospital infektsiyaning rivojlanishiga eng ko'p ta'sir ko'rsatadigan xavf guruhiga yangi tug'ilgan 
chaqaloqlar (ayniqsa erta tug'ilgan) va yosh bolalar kiradi; keksa va zaif bemorlar; surunkali kasalliklarga 
(diabet, qon kasalliklari, buyrak yetishmovchiligi), immunitet tanqisligi, onkopatologiya bilan og'rigan 
bemorlar. Ochiq yaralar, drenaj, siydik kateter, traxeostoma va boshqa invaziv qurilmalar orqali gospital 
infektsiyalari bilan kasallanish ehtimolligi ortadi. Kasalxonada uzoq muddat bemorning mavjudligi, uzoq 
muddatli antibiotiklar, immunosupressiv terapiya gospital infektsiyasining kelib chiqish tezligi va og`ir 
kechishiga olib keladi. Shifoxona ichidagi infektsiyalarning oldini olishning asosiy choralari sanitariya-
gigiyena va epidemiyaga qarshi talablarga rioya qilish bilan bog'liq. Avvalo, bu binolar va parvarishlash 
ob'ektlarini dezinfeksiya qilish rejimi, zamonaviy yuqori samarali antiseptiklardan foydalanish, yuqori 
sifatli Pre-sterilizatsiya qilish va asboblarni sterilizatsiya qilish, aseptik va antiseptiklar qoidalariga qat'iy 
rioya qilish. 
Yiringli infeksiya reaksiyala Tana xororatini oshishi et uvishishi bosh ogriqi kam quvvatlilik odam 
esining ogip turishi jigar va buyrak faolyatini buzulishi bilan ifodalanadi 
Davolash profilaktikasi. 
Profilaktika Otkir nospesifik yiringli infeksiyaning oldini olishda juda kop omillar rol oynaydi: 1. Otkir 
xirurgik infeksiyaning tarqalishiga tashqi muhitning,badan ustki qisming va kiyimlarning anchagina 
ifloslanishi imkon beradi.Bu yerda shaxsiy profilaktika va gigiyenaga shuningdek,butun jamoaning 
gigiyena sanitariya talablariga rioya qilish muhim ahamiyatga ega. Mikrotavmalarni davolash teri va 
shilliq pardalarda mikroblarning hamisha kop bolishi munosabati bilan har qanday arzimas shikastlanish 
ham turli yalliglanishlarni keltirib chiqarishi mumkin.Infeksiyaning oldini olishda arzimas 
shikastlanishlar yuz bergan teri va shilliq pardalarni dizinfeksiya qilish,shuningdek yaralarni 
davolash,xirurgik tozalash katta rol oynaydi. 
Yiringli kasaliklarining togri bajarilishi shu jumladan ularning asosiylaridan biri yiringli kasal bilan 
aloqani chegaralashdir.Yiringli kasalliklar bilan azob chekayotgan bemorlarni bir bolim chegarasida 
ayrim palatalardan ajratib qoyish yetarli emas,chunki bemorlar dam olish joylarida hojatxona,vannali 

---

xonada ozaro kontaktga kirishishi mumkin Yiringli kasalliklar bilan ogrigan bemorlarni alohida yara 
boglash xonasi, jarrohlik bolimi va qoshimcha binolari bolgan maxsus septik bolimga yigish lozim.Septik 
sharoitlarda aseptika va antiseptika qoidalariga rioya qilish katta etiborni talab qiladi.Chunki ikkinchi 
marta tushgan infeksiya ogir asoratlarga olib borishi hatto olimga olib borishi mumkin. 
12.Bemorlarni endoskopik tekshiruvlarga tayyorlash 
13.Bemorlarni rentgenologik tekshiruvlarga tayyorlash 
14.Bemorlarni kolonoskopiya tekshiruvlarga tayyorlash
15.Bemorlarni ultratovush tekshiruviga tayyorlash