1-Tema. Kirisiw Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Tayanısh sózler

Tákirarlaw ushın sorawlar

1. Fonetika neni úyretedi?

2. Dawıslı sesler qalay bólinedi?
3-Tema. Dawıssız sesler hám olardıń klassifikatsiyası
Tayanısh sózler-ses, fonema, fonetika, dawıslı sesler, dawıssız sesler, shawqim, ún.
Dawıssız sesler dawıs hám shawqımnıń qatnasınan jasaladı. Usı ózgesheligi boyınsha dawıssız sesler shawqımlılar hám sonorlar bolıp bólinedi.

Qaraqalpaq tilinde b, d, g, ǵ, j, z, v, p, t, k, q, sh, s, f, x, h, m, n, ń, r, y, w, l sesleri dawıssız seslerdi ańlatadı. Olardı aytqanda ókpeden shıqqan hawa aǵımı sóylew aǵzalarınıń qanday da bir jerinde tosqınlıqqa ushıraydı. Olar buwın quray almaydı. Qaraqalpaq tilinde dawıssız sesler dawıs hám shawqımnıń qatnasıwına qaray, jasalıw ornına qaray hám jasalıw usılına qaray toparlarǵa bólinedi.

I. Qaraqalpaq tilindegi dawıssızlardıń dawıs hám shawqımnıń qatnasına qaray bóliniwi

1. Shawqımlı dawıssızlar

a) únli dawıssızlar - b, d, g, ǵ, j, z, v

b) únsiz dawıssızlar - p, t, k, q, sh, s, f, x, h, c, ch

2. Sonor dawıssızlar

a) awızlıq sonorlar - r, y, w, l

b) murınlıq sonorlar - m, n, ń