1-tema: Kirisiw. Pánniń maqseti, wazıypası hám mazmunı

2-Tema: Cifrlı tarmaqlardıń abzallıqları

Cifrlı baylanıs tarmaqlarınıń texnikalıq abzallıqları tómendegishe:

— guruh dúziliwiniń ápiwayılıǵı ;
— signallashning ápiwayılıǵı ;
— zamonaviy texnologiyanıń isletiliwi;
— uzatish hám kommutatsiya sistemalarınıń integraciyası ;
— signal/shovqin qatnasınıń kishi bahalarında islewi múmkinligi;
— signalni regeneratsiyalash;
— boshqa xızmet túrlerine kelisiwligi;
— ishchi xarakteristikalardı qadaǵalawlaw múmkinligi;
— axborotni jasırınlashtirishni jeńilligi.
Cifrlı tarmaqlardıń bul qásiyetleri tómende kórip shıǵılǵan.
Gruppa shólkemlestiriwin ápiwayılıǵı. Uzatıwdıń cifrlı usılları birinshi ret kanallardı waqıt boyınsha ajıratıw menen gruppa shólkemlestiriw sistemalarında isletiwshi qalalararo baylaw liniyalardan telefon sóylesiwlerin uzatıwda isletilingen. Mánisi boyınsha, bul sistemalardıń ekonomikalıq natiyjeliligi, uzatıw traktı aqırǵı apparatı daǵı elektronikani qollanıwı bahasın, trakt daǵı kóp jup sımlar bahasına almastırıw menen shártlanadi. Bul almasinuvi jıl sayin ekonomikalıq kóbirek paydalı bolıp atır. KShA menen gruppa shólkemlestiriw de liniya - kabel imaratlarda ǵárejetlerdi kemeytiwge alıp keledi. KShA apparatlar KVA apparatlarınan ádetde qımbatlaw.
KVA de gruppalı analogli signallardı qáliplestiriw signal diskretlarini cifrlı formada kórinisin talap etpeydi.
KVA li analogli sistemalardıń nuqsanı : olardıń tómen irkinish- qorǵawǵa egaligi bolıp tabıladı. Bul keri faktorlardı cifrlı sistemadagiday regeneratsiyalash járdeminde joytıw múmkin emes. Sol sebepli KVA analogli sistemalardı isletiw maqsetke muwapıq emes. Shawqımsız hám buzılıwsız uzatıw shártini támiyinleytuǵın halları bunnan esaptan tısqarı.
Signallawdıń ápiwayılıǵı sonda, basqarıwshı informaciyası (shaqırıw, telefon trubkası qoyıw, mánzil nomerleri, telefon avtomatqa teńgelerdiń túsiriw degi jaǵdayı hám taǵı basqa ), óz tábiyaatı boyınsha kóbirek cifrlı bolıp tabıladı hám sonday eken ańsatǵana cifrlı uzatıw sistemasına kiritiliwi múmkin. KVA uzatıw sistemasında basqarıw informaciyası ushın arnawlı basqarıw kanalı ajratıladı.
Basqarıwshı signallardı uzatıw ushın qabıl etilgen format, uzatıw sistemasınıń túrine hám de terminal úskenege baylanıslı boladı. Basqarıwshı informaciyanı uzatıwda isletiletuǵın bir formattı basqasına ózgertiw, baylanıs tarmaǵınıń bólek sistemashalarıniń beyimlestiriwshi apparatlarında ámelge asıriladı. Signallaw tarmaq ekspluataciyası menen shuǵıllanatuǵın telefon kompaniyaları ushın, dástúriy túrde basqarıw tárepten, de finanslıq jixatdan da sezilerli waqıt bolǵan.
Bell Sustem firması stanciyalararo signallaw sisteması (umumkanal signallaw UKS) detallashgan joybarın islep shıqqan edi. Ol baylanıs tarmaǵındaǵı signallawdıń kóplegen máselelerin sheshiw imkaniyatın beredi. UKS penenboyınsha signallaw sisteması analogli tarmaqta modemlarni isletiw menen ámelge asırilsada, soǵan qaramay bul sistemanı kirgiziwden alınatuǵın sezilerli nátiyjelililikti tek úlken tezliktegi cifrlı baylanıs kanalları ámeldegi bolǵanda alıw múmkin.
Zamanagóy texnologiyanı isletiw. Mul'tipleksor yamasa kommutatsiya sxeması KVA menen cifrlı signallani uzatıw hám de cifrlı esaplaw qurıwda isletiletuǵın tiykarǵı sxemalarda qurıladı, mısalı : logikalıq elementlerde hám yad elementlerinde.
Kommutatsiya sxemasınıń tiykarǵı elementi - kommutatsiya noqat - «VA» logikalıq element bolıp, bir kiriwi informaciya signallardı uzatıw ushın, basqaları bolsa - basqarıw signalların uzatıw ushın mólsherlengen. Sonday etip logikalıq elementler hám EXM de yad elementleri retinde isletiletuǵın cifrlı integral sxemalardı islep shıǵıw texnologiyasınıń rawajlanıwı, tikkeley cifrlı uzatıw sistemaları hám kommutatsiya sistemalarına da tásir kórsetedi. Zamanagóy texnologiyanıń abzallıqları elektraloqa funktsiyaların ámelge asırıw ushın arnawlı islep shıǵılǵan úlken integral sxemalardıń (KIS) jaratılǵan tárepke jáne de ayqınlaw bóle basladı. Bunnan tısqarı cifrlı komponentlerdi soǵıw analogli ekvivalentke qaraǵanda ańsat, analogli aldında cifrlın ámelge asırıw funktsional ábzallıqqa iye, bir modul shegarasında ishki jalǵawlar minimallastırıw etilgen, KVA tiykarında joldaslı hám optikalıq baylanıs kabellari menen islew múmkin.
Cifrlı sxemaların qollanıwdıń basqa úlken perspektivaǵa iye bolǵan tarawı - bul signallarǵa qayta islew (kúsheytiw, korrektsiyalaw, anıq chastotalardı tabıw, jańǵırıqtı joq etiw, modulyatsiya hám fil'trlew) tarawı bolıp tabıladı.
Signallarǵa cifrlı qayta islew cifrlı kóriniste kórsetilgen signallarǵa qayta islew ushın arifmetik hám logikalıq cifrlı sxemalardı isletiwdi názerde tutadı.
Uzatıw sisteması hám kommutatsiyasining integraciyası (integrallashuvi). Uzatıw sistemalarında qollanılatuǵın, gruppa shólkemlestiriw ámellerin kommutatsiya sistemalarında atqarılatuǵın kommutatsiya ámelleri menen ańsatǵana integraciyalashi múmkin.
Bul eki sistema integraciyalashuvining tiykarǵı abzallıǵı 1. 1- suwretde kórsetilgen.

A- integraciyalanbaǵan uzatıw hám kommutatsiya

b-kanallardı ajıratıw negizinde integraciyalanǵan uzatıw hám kommutatsiya.

1. 1 - súwret. Kommutatsiya hám uzatıwdıń integraciyası.

Bul halda ATS penende kanallardı ajıratıwshı apparattı ámeldegi bolıwı shárt emes penenhám de kommutatsiyaning birinshi kaskadlaridan esaptan tısqarı etedi. Eger waqıt boyınsha ajıratılǵan cifrlı baylanıs liniyalari cifrlı kommutatsiya sistemaları menen uzatıw traktınıń eki shetinen integraciyalansa, ol halda birlestiriw hám ajıratıw apparatları esaptan tısqarı etiledi.

Tolıq integraciyalanǵan tarmaqta signallar dárekleri aldında sóylew signallar cifrlı formaǵa ózgertiriledi jáne onı jetkeziliwi kerek bolǵan punktge shekem saqlap qaladı. Odan tısqarı, barlıq stanciyalararo baylaw liniyalar boyınsha hám de barlıq kommutatsiya sistemalarınıń ishki stanciya jalǵaw liniyalari boyınsha signallardı uzatıw, tek waqıt boyınsha ajıratılǵan cifrlı formada ámelge asıriladı.
Uzatıw hám kommutatsiya funktsiyaların integraciyası tekǵana úskene kólemin kemeytirmay sezilerli dárejede bir shettegi apparattan ekinshisine dawıstı uzatıw sapasın asırıwǵa jol beredi. Kóp kara “analog - cifrlı” hám “nomer - analogli” ózgertiwlerdi esaptan tısqarı etdi hám de qáteler koefficiyenti ma`nisi kishi bolǵan uzatıw liniyalaridan paydalanıp, sóylew uzatıwdıń joqarı sapasın alıw múmkin, bul sapa tek kodlaw procesi menen belgilenedi.
Juwmaqta pútkilley integrallasqan cifrlı baylanıs tarmaǵına ótilgende qanday paydalar alıw múmkinligin kórsetemiz:
— shaharlararo baylanısda sóylewdi uzatıw sapası jergilikli baylanısda sóylewdi uzatıw sapasına uqsas ;
— barcha cifrlı kanallardıń tórt sımlılıǵı cifrlı kanallardıń dupleksli tórtsimli jalǵanıwın támiyinleydi, odan tısqarı jańǵırıqtı joq etedi.

Signal/shovqin qatnasınıń kishi bahalarında islew múmkinshiligi. Cifrlı sistemalarda sóylesiwde, pauza waqtında anıq kod kombinatsiyalardı uzatıw ketedi. Ol jaǵdayda pauza waqtında uzatılıp atırǵan signal quwat júzesi, sóylew informaciyaın uzatıw jaǵdayındaǵı sıyaqlı. Sol sebepli signaldı regeneratsiyalash ámeliyatda uzatıw ortalıǵında payda bolıp atırǵan hámme shawqımlardı esaptan tısqarı etedi, bos kanal daǵı waǵırlını uzatıw liniyasi menen emes, kodlaw procesin menengine anıqlanadı. Sonday etip, analog sistemasına uqsas, sóylew pauzasi waǵırlınıń minimal dárejesin anıqlaydı.

Signaldıń regeneratsiyalash. Cifrlı sistemanıń tiykarǵı abzallıǵı bolıp, liniya traktında qátelikti payda bolıw itimallıǵın júdá kishi qılıw múmkinligi esaplanadı. Bul uzatıw liniyalarining aralıq noqatlarına regeneratorlar kirgiziw jolı menen ámelge asıriladı. Regenaratorlar buzılıwlardı tabadı, cifrlı signallardı regeneratsiyalaydi. Regeneratsiya járdeminde signalǵa ırkinishlerdiń tásir nátiyjesin lokallizatsiya qılıw múmkin.
Basqa túrdegi xizmet kórsetiwlerge iykemlesiwi. Cifrlı sistemalarda uzatıwdıń sapası aljasıqlar koefficiyenti menen xarakterleydi. Traktda qáteler koefficiyenti kishiligi kanallardı shólkemlestiriw ańsat. Eger paydalanıwshı qátelerden qorǵaw usıllardı qollap atırǵan bolsa, kanalda payda bóliwshi qátelerdiń tásirin ámeliyatda tolıq esaptan tısqarı qılıw múmkin. Bunnan tısqarı informaciya uzatıwda xabardıń ulıwma formatı qollanıladı. Sol sebepli xesh qanday qosımsha talaplarsız, hámme túrdegi signallardı (televiziyalıq, maǵlıwmatlardı uzatıw hám taǵı basqa ) uzatıw múmkin.
Jumısshı xarakteristikalardı baqlaw múmkinligi. Signal strukturasın cifrlı sistema daǵı derek túrinen ǵárezsizligi sebepli qosımsha artıqmashılıqlar alıw múmkin. Bul qabıl etiwshi signal ma`nisi uzatılıp atırǵan informaciya tábiyaatın bilmay, bahalaw múmkinliginen ibarat. Cifrlı sistema diskret dárejeli belgilengen impul'slarni uzatadı. Sol sebepli signaldıń parametrleri qadaǵalawlanadı. Cifrlı liniyalar boyınsha uzatıwdıń sapasın anıqlawdıń jetkilikli ulıwma usılı ámeldegi - bul informaciya aǵımına juplıqqa tekseriw qosımsha bıytlardı kirgiziw yamasa signal formasına kirgizetuǵın artıqshalıqtıń birpara úleslerin qadaǵalawlaw bolıp tabıladı.
Jasırınlastırıw ápiwayılıǵı. Cifrlı formada suwretlengen dawıslı informaciya jeńil jasırınlastırıladı hám áskerlerdiń dıqqatın ózine tartadı.