1. Tanlanma kuzatish haqida umumiy tushuncha

D_a = t × m_a (8.1)
Endi ishonch koeffitsienti va o`rtacha xatolarni aniqlash usullari bilan tanishib chiqamiz.
Ishonch koeffitsientini aniqlash. P(t) ehtimol bilan ishonch koeffitsienti (t) o`rtasidagi bog’lanish ushbu integral bilan ifodalanadi:
(8.2)
Ishonch koeffitsientining berilgan qiymatlari uchun ehtimollarni hisoblash jarayonini qulaylashtirish maqsadida ular o`rtasidagi bog’lanishni xarakterlaydigan jadval tuzilgan. Bu jadval berilgan ishonch koeffitsientiga ko`ra ehtimolni va aksincha istalgan ehtimolga mos keladigan ishonch koeffitsientini aniqlash imkonini beradi. Amaliy yoki o`quv masalalari echilganda ishonch koeffitsientining asosan quyidagi qiymatlari keng qo`llaniladi:

t	1.00	1.96	2.00	2.58	3.00
P(t)	0.683	0.950	0.954	0.990	0.997

Jadvaldan tanlanmaning miqdori (n) etarlicha katta bo`lgan hollardagina foydalanish mumkin. Agar tanlanmaning miqdori n£30 bo`lsa, u kichik tanlanma deb yuritiladi. Kichik tanlanmalar uchun ehtimol faqat ishonch koeffitsientiga emas, balki tanlanmaning miqdoriga ham bog’liq ravishda aniqlanadi. Masalan, n =10 bo`lganda:

t	1	2	3
P(t)	0.657	0.923	0.985

Endi tanlanma ko`rsatkichlarning o`rtacha xatolari masalasiga kelsak, ular tanlanma to`plam hajmiga va o`rganilayotgan belgilarning variatsiyasiga bog’liqdir. Ular tanlash usullari va o`akllariga qarab turlicha aniqlanadi.
Quyida tanlanma o`rtacha miqdorning ( ) o`rtacha kvadratik xatosi (µ_x)ni aniqlash formulalar tanlash usullari va shakllari uchun keltirilgan:

XULOSA
Kuzatish jarayonida ko`rsatkichlarning miqdorlarini o`zgartirish ko`zlanmasdan, shuningdek, kuzatish usullari va asboblarining kamchiliklari bilan bog’liq bo`lmagan holda yo`l qo`yilgan xatolar tasodifiydir. Katta sonlar qonuniga binoan tanlanmaning miqdori oshgan sari tasodifiy xatolar kamayib boradi.
Muntazam xatolar o`z navbatida ko`zlanmagan va ko`zlangan bo`lishi mumkin. O`lchash asboblarining noaniqligidan, tanlash va kuzatish usullarining kamchiliklaridan ko`zlanmagan muntazam xatolar kelib chiqadi. Kuzatish natijalarini o`zgartirib ko`rsatish maqsadida qilingan xatolar ko`zlangan muntazam xatolardir. Masalan, ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sifatini oshirib ko`rsatish uchun tanlanmada bosh to`plamga nisbatan sifatli mahsulotlarning salmog’ini sun`iy ko`paytirish natijasida muntazam xato hosil bo`ladi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. 
   Soatov N.M. Tillaxo’jaeva G.N. Statistika nazariyasi. Darslik. – T.: TDIU, 2005.183 – 200 bet.
   
2. 
   Shadiyev X.A,.Xabibullayev l,. Maxmudov B, Rashitova N., Umarova M.; Statistika: darsIik - Toshkent: Tafakkur bo'stoni, 2013 . 102- 121 b
   
3. 
   Soatov N.M., Nabiev H.G’., Nabiev D.H.,Tillaxo`jayeva G.N. Statistika Darslik,T, 2011 168-186b