1. Ta’lim metodlari klassifikatsiyasi Ta’lim metodlari va ularning turlari

5.3. Geografiya ta’limi metodlari 
Ta’lim metodlari samaradorligini oshirish hozirgi sharoitda dolzarb 
vazifalardan biridir. Bir yoki bir necha metodni afzal ko‘rish yoki bilish qiyin. Bunga 
har tomonlama yondashish zarur. ta’limdagi muvaffaqiyatni ta’lim metodlari tizimi 
ta’minlaydi. Metodlarning har biri o‘ziga xos afzalliklarga ega. U yoki bu 
tushunchani o‘quvchi ongida shakllantirishda har bir metodning o‘ziga xos o‘rni bor. 
Ta’lim metodlarida o‘qituvchining qiyofasi, uning dunyoqarashi ruhiy 
pedagogik uslubiy va maxsus ilmiy tayyorgarligi aks etgan bo‘ladi. Xuddi ana shu 
omillar ta’lim metodlari samaradorligini belgilaydi. Muayyan metodga yaxshi 
tayyorgarlik bo‘lgan o‘qituvchida shu metodning o‘zi salbiy jihatlarini ham 
namoyon qilishi mumkin. shu sababli ta’lim metodlari samaradorligini oshirish 
uchun o‘qituvchining tayyorgarlik darajasi muhim ahamiyatga ega. Metodlarni 
noto‘g‘ri tanlash o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalari sust egallashga sabab 
bo‘ladi. Demak ta’limda universal metod yo‘q. 
Shu tufayli ham o‘qituvchi faqat bitta metoddan foydalanib dars o‘tmaydi. 
Bunday bo‘lishi mumkin emas. Geografiya ta’limining eng muhim xususiyati 
shundan iboratki, o‘qituvchi aksariyat darslarni o‘tishda olgan bayon metodlarini 
(leksiya, hikoya, suhbat, savol-javob karta bilan uyg‘unlashgan holda qo‘llaydi va 
samarali natijalarga erishadi). Har bir bilim ko‘nikma malaka xilma-xil metodlarni 
qo‘llashni talab qladi. Chunki u yoki bu metodni tanlash dars mazmuni, maqsadi 
o‘quvchilarning tayyorgarligi o‘quv jihozlari bilan ta’minlanganlik kabi ko‘plabi 
omillarga bog‘liq ekanligini hayotning o‘zi talab qilmoqda. 
Geografiya ta’limida kartalarani rasmlarni tanlashda izchillikning bo‘lmasligi 
ham bilimlarning sust o‘zlashtirishga sabab bo‘ldi. Masalan: 7-sinfda «Afrika tabiat 
zonalari» mavzusida o‘quvchilar «ekvatorlos o‘rmon» «sovanna», «sahro» kabi 

---

tushunchalarni egallashlari kerak. Bunda dastlab o‘qituvchi o‘quvchilarda 
yuqoridagi tabiat komplekslarining tasvirini o‘quvchilar ko‘z oldida gavdalantirish 
keyin esa uni kartadagi o‘rni bilan bog‘lab ularda tabiiy hududiy komplekslar turli 
tumanligi haqda o‘quvchilar zarur bilimga ega bo‘ladilar. 
Quyidagi geografik bilim manbalariga ko‘ra o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyati 
asosida eng ko‘p qo‘llaniladigan geografiya ta’limi metodlarini ko‘rib chiqamiz.