1-Tajriba ishi Mavzu: sql server muhitida “Mohiyat aloqa” modeli asosida ma’lumotlar bazasini yaratish Ishdan maqsad

Masalani  qо‘yilishi.  Predmet  sohani  tahlili  (PS)  uni  quyidagi  tashkil 

etuvchilarini  о‘rganishni  taqazo  etadi:    obyektlar,  obyekt  xossalari,  bog‘lanishlar 

(obyekt  munosobatlari),  vaqt  oralig‘i  (obyektlar  aniq  holatlarda  bо‘lishini 

belgilovchi  vaqt)  Jadvallar(1.1 - 1.5)  

 

 

---

Misol  PS.  " Omborxona " 

1.1-jadval. Obyektlar va ularning soni 

Obyektlar 

Soni 

1.Omborxona 

 

 

pl 

2.Materiallar 

p2 

Z.Ta’minlovchi 

pZ 

4.Istemolchi 

p4 

5.Shahar 

p5 

6. Detal 

p6 

1.2-jadval. Obyektlar, ularning xususiyatlari 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Xususiyatlar omborxona  Kimga tegishli  Omborxona  Nomi 

Soni 

Kirim  Chiqim 

 

 

 

 

 

 

 

1.3-jadval. Iste’molchi bilan bog‘lash 

Xususiyatlar 

materiallar 

Nomlar 

Iste’molchi 

Qayerda saqlanadi 

 

 

 

 

 

1.4-jadval. Obyekt ma’lumotlari 

Xususiyatlar 

shahar 

Pochta 

indeksi 

Nomlar 

Nima bilan 

ta’minlaydi 

Nima 

chiqari 

ladi 

Iste’molchi  Ta’minlovchi 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.5-jadval. Xususiyat ma’lumotlari 

Xususiyatlar 

detal 

Ishlatilgan 

material 

1ta 

deal 

sarfi 

Rang 

Qaysi 

ombor 

xonadan 

Detal 

nomi 

Detal 

og‘irligi 

Kim 

tayyorlaydi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Aloqalar (obyektlar orasidagi munosabatlar). 

 

Rasm 1.1.«Omborxona»  obyektli  modeli elementlari orasidagi obyektli munosobatlar 

«Mohiyat  -  aloqa»  modeli,  predmet  sohani  tashkil  qiluvchi  uchta  asosiy 

komponentlardan  foydalanib  kuriladi:  mohiyat,  atribut,  aloqa.  Konstruktiv 

elementlar  tarkibida  «VAQT»  tashkil  etuvchisi  oshkormas  holda  ishtirok  etishi 

mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga uxshash atributlar tasvirlanadi. 

«Aloqa»  modelini  kurishda  mohiyat  mavjud  jarayonni  yoki  xodisani, 

obyektni  abstraksiyasi  sifatida  keladi.  Atribut  birorta  qiymatlar  to’plamidan  qiymat 

qabul qiluvchi, nomli xarakteristika bilan tasvirlanadi. 

«Mohiyat- aloqa» modelidagi aloqalarga, ikki mohiyat о‘rtasidagi har qanday 

aloqa toifalariga xos munosabatlarni qо‘yish kerak. 

Loyiha  haqidagi  ma’lumotlar  diagramma  kо‘rinishida  rasmiylashtiriladi, 

buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: 

⎯  mohiyat toifasi – to’rtburchaklar; 

⎯  atribut- ovallar, ular mos mohiyatlar bilan yо‘nalishsiz qirralar bilan 

bog‘lanadi; 

⎯  aloqalar (munosabatlar)- romblar, ular mohiyat toifalari bilan yo’nalishsiz 

qirralar bilan bog‘lanadi, binar bog‘ishlarda esa yо‘nalishli qirralar bilan bog‘lanadi; 

---

Predmet sohani (PS) haqida to’la ma’lumotga ega bo’lish uchun, uni yetarlicha 

tekshirish zarur va ular avvalgisini to’ldiradigan lokal modellar qurish kerak. Sо‘ngra 

local modellar birlashtirilib, PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bо‘lamiz. 

Misol: 

 

1.2-Rasm.  «Omborxona»  predmet sohasi uchun  Mohiyat - aloqa modeliga misol 

Bu    Mohiyat  -  aloqa  modeliga  misol    о‘z  tarkibiga  beshta    lokal  modellarni 

birlashtiradi. 

Topshiriq 

Eng  kamida  3  ta  obyekt  aniqlanib  mohiyat-aloqa  modeli  asosida  MB(SQL, 

MySQL, Access va boshq)ni tuzish. 

Nazorat savollari 

1.  Ma’lumotlar bazasi nima? 

2.  Predmet soha tushunchasiga ta’rif bering. 

3.  Mohiyat – aloqa modeli deganda nimani tushunasiz? 

4.  Mohiyat – aloqa modelida “ asosiy  (bazaviy)   elementlari” tushunchasini 

aniqlang.

 

5.  Mohiyat – aloqa modeli ma’lumot bazasi strukturasida (tuzilishida) qanday 

akslanadi?