1 t a j r I b a I sh I bernulli tenglamasi yordamida pbezometrik va geometrik bosim chizig’i diagrammasini tuzish

V
n 2 
,
;
N
2
V
П 2 
j
Bunda Q-H; Q-N; Q
- 7
lar nasosning xarakteristikasi deb nomlanadi.
TAJRIBA QURILMASI
Markazdan qochma nasos (3) elektrodvigatelb bilan bitta o’qda joylashgan. 
Aylanishlar soni hisoblanadi. Suv sarf baki (5) dan nasos orqali so’riladi. 
So’ruvchi quvurda (7) suvni harakatlanishiga qarshilik ko’rsatadigan klapan (
6
) 
bor. Haydovchi quvurda (
8
) manometr (9) va suv sarfini boshqarish uchun 
vintilь (10) o’rnatilgan. Suv haydovchi quvurdan o’lchov bakiga (11) tushadi. 
Bak litrlarda shkalalangan shisha suv o’lchagichga ega. Bakning tubida suvni 
sarf baki (5) ga o’tkazish uchun vintili naycha (1) joylashgan.
8.3- rasm
1. Ventillar 2. Vakuummetr. 3. Nasos 4. Suv o ’Ichov shishasi 5. S a rf baki. 6. Klapan
7. S o ’ruvchi quvur 8. Haydovchi quvur 9. Manometr 10., 12. Boshqaruv vintili 11.
O ’lchov idishi. 13. Tushirish vintili.
ISHNI BAJARISH TARTIBI
Nasos qurilmasini sinashda nasos xarakteristikasini tuzish uchun quyidagi 
kattaliklar aniqlanadi: Q-H, Q-N, Q -
7
. Tajriba nasos sarfi Q ni o’zgarib borishi 
va aylanishlar soniga bog’liq ravishda olib boriladi. Q ni o’zgarib borishi 
vintilni asta-sekin ochish bilan amalga oshiriladi. Birinchi kuzatishlar vintilni 
to’liq yopilgan holatida olib boriladi va keyingi kuzatishlarda chorak qismlarga 
ochib kuzatiladi. Bunda quyidagilarni o’lchash lozim bo’ladi: nasosning uzatishi, 
so’ruvchi quvurdagi siyraklashishni, haydovchi quvurdagi naporni, dvigatelbdagi 
elektr toki qiymatini.

---

Nasos qurilmasining o’lchov ko’rsatgichlari quyidagicha aniqlanadi:
Uzatish: o’lchov idishidagi vintilb yopiladi va sekundomer bilan vaqt 
aniqlanadi. Suv o’lchov shishasi orqali aniqlangan suv miqdori va aniqlangan 
vaqt jadvalga yoziladi. Suv oqimi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
W 2 - W 2 
H = 
P +
P + wH------^ + h
m 
b 
2g
Pm i Pb-uzatilayotgan suyuqlikning manometr va vakuummetr ko’rsatgichlari 
( m.ust. ) da
Wm i Wv- manometr va vakuummetr joylashgan nuqtalarda suv tezligi.
h - manometr va vakuummetr ulangan nuqtalar farqi.
So’ruvchi va haydovchi quvurlar bir xil diametrda Shuning uchun Wm 
va Wv lar bir xil, bunda H=Pm+Pv+h.

---

TAJRIBA NATIJALARINI UMUMLASHTIRISH
Q1
Nasosning ishlab chiqarishi (uzatishi) (m3s); Q = 
bunda Q1 -suv
o’lchagich shishadan aniqlangan suv hajmi, dm yoki l .
т - o’lchash davomiyligi, s 
Nasos quvvati
N = —
1000
V- kuchlanish, V 
J- tok kuchi, A 
Nasosning FIKi quyidagi formuladan aniqlanadi.
N = QHgP , bundan: л =
1000л 
1000N
Bunda: 
Q - ishlab chiqarishi ( nasosning uzatishi), m3/s 
p - suyuqlik zichligi, kg/m3; 
g- erkin tushish tezlanishi, m/s2;
N- nasos hosil qilayotgan suvning to’la oqimi.
Q-N, Q-n, Q-H grafiklari tuzilishi bilan ish tugatiladi.
8.1-jadval
№
Aylanish 
lar soni 
ay/min
O ’lchash
davomiyli
gi
s
Suv
miqdori
dm3
Napor R
m
Siyraklashishi
R
v
To’la
oqim
N
quvvat
kVt
FIK
%
кгс
, .
2 
yokl
см
mm.rt. st.
m.
v.
st.
кгс
см
2
m.suv.
st
n
т
Q
R
m
H
M
P
c
H
b
H
N
л
1
2
Har bir uzatishda (Q) 3 marta o’lchanadi va jadvalga o’rtacha qiymat kiritiladi.