Mantiqiy xulosalarni chiqarish teskari fikrlash zanjiri (TskFZ)ni mexanizmi. TskFZ mexanizmi “An-1An” ,“An-2 An-1”, ... ,“A1A2” produktsion qoidalarni shart va oqibatlarni qullash va tahlillash ketma-ketligi yo‘li bilan paydo bo‘lgan xolat (xulosa, oqibat)ni sabab(shart)larni aniqlashdan iborat.
Shunday qilib, TskFZ mexanizmi induktiv xulosa chiqrish
Ai-1->Ai
Ai - to‘g‘ri
Ai-1 - to‘g‘ri
ketma-ketligini (modus tollens qoidalardan foydalanib) amalga oshiradi.
TskFZ ishlashini umumlashtirilgan algoritmi. 1. Tadqiqot ob'yektni belgilaydiganAi M xolat va Ai-1->Ai qoidalar
to‘plamini shakllantirish.
2. Dastlabki paydo bo‘lgan xolat qiymati (An)ni aniqlash, BBda unga oid xulosa qismida An qiymati mavjud bo‘lgan oxirgi (An-1-> An) qoidani topish.
3. Bu qoidani shart qismini teskari yo‘nalishda taxlillash va uni (An-1) qiymatini topish. U paydo bo‘lgan An xolatni birinchi sababi va yangi An-1 xolat sifatida chiqarish.
4. Teskari yo‘nalishda xulosa qismida yangi An-1 xolati mavjud bo‘lgan qoidani BBda topish va uning shart qismdagi An-2 qiymatni An-1 xolatni sababi va yangi xolat sifatida chiqarish.
5. 2-5 pp. protseduralarni BBda mavjud bo‘lgan dastlabki xolat bilan ketma-ket ravishda bog‘langan barcha qoidalarni ishlatib bo‘lmaguncha yoki yangi qoida uchrashmaguncha takrorlash..
6. Xulosa chiqarish yo‘lini tashkil etadigan topilgan A1, A2,...,An-1 qoidalar ketma-ketligini xar bir xulosasi umumiy yakuniy xulosa chiqarish qoidani AGAR qismining o‘zgaruvchanlarning biri bo‘ladi. Ular “I” mantiqiy bog‘lami bilan mujasamlashtiriladi.
7. Topilgan umumiy yakuniy xulosa chiqarish qoidani U XOLDA qismiga dastlabki (An) xolat qiymati o‘tkaziladi.
Yakuniy xulosa chiqarish qoidani ko‘rinishi: AGAR An-1 i An-2 i … i A1 , U XOLDA An .
Misol: “Avtomobil joydan qo‘zg‘almayapti”. Uning sabablarini aniqlash kerak. Bu uchun quyidagi qoidalardan foydalanamiz:
1-qoida: AGAR akkumulyator o‘tirib qolgan bo‘lsa(A1), U XOLDA starterga tok berilmaydi (A2) .
2-qoida: AGAR starterga tok berilmasa (A2) , U XOLDA motor yurgizib yuborilmaydi (A3).
3-qoida: AGAR motor yurgizib yuborilmasa (A3), U XOLDA avtomobil joydan qo‘zg‘almaydi (A4).
Ko‘rilayotgan dastlabki (A4) xolat 3-qoidani xulosa qismida mavjud. Shuning uchun fikrlashni shu qoidadan boshlab, shart qismdagi A3 xolat A4 oqibati sababi sifatida chiqariladi. Keyin xulosa qismda A3 qiymati mavjud bo‘lgan qoida qidiriladi va natijada 2-qoida topiladi. Bu qoidani shart qismidagi A2 qiymat A3 oqibati sababi sifatida chiqariladi. Bundan keyin xulosa qismda A2 qiymati mavjud bo‘lgan 1-qoida topiladi. Uning shart qismidagi A1 qiymat A2 oqibati sababi sifatida chiqariladi. Keyingi qidiruvlar BBda A1 (hamda A2, A3 va A4) qiymatlarni argument sifatida o‘z ichiga olgan qoidalar yo‘qligini ko‘rsatadi. Shuning uchun bu yerda TskFZ prtseduralari yakunlanadi va ko‘rilayotgan paydo bo‘lgan xolatni dastlabki sababi - ”Aakkumulyator o‘tirib qolganligi” bo‘ladi.
Yakuniy qoidani ko‘rinishi:
AGAR motor yurgizib yuborilmasa (A3)
BA starterga tok berilmasa (A2)
BA akkumulyator o‘tirib qolgan bo‘lsa(A1),
U XOLDA avtomobil joydan qo‘zg‘almaydi (A4).
Bu yerda A3 sharti A1 va A2 shartlarini oqibati sifatida ko‘riladi. Ya’ni A3 oraliq xulosa sifatida yakuniy A4 xulosani chiqarishga asos bo‘ladi.
217. ET larda to’g’ri zanjirli fikrlashga doir namuna
Aniq faktlar bo‘yicha xulosa qidiriladiva ishchi xotira to‘ldiriladi. Bu ikkinchi qoidaning bajarilishiga olib keladi. S & O—» F, va «G‘» fakt bilimlar bazasiga joylashtiriladi. Bunda bazadagi koidalar kaytadan tekshiriladi.
Birinchi bo‘lib, G‘ & V —> Z qoidasi bajariladi, keyin esa Z bilimlar bazasiga yuklatiladi. Bu usul fikrlashning to‘gridan-to‘gri usuli xisoblanadi, yangi ma’lumot kidiruvi qoidani o‘ng va chap kismlarga bo‘luvchi strelka yo‘nalishi bo‘yicha amalga oshiriladi.
Bu uculning bir necha nokulayliklari mavjud. koidalar mikdori bir kancha bo‘lsa, Z bilan bog‘liq ma’lumotni qidirish uchun Z bog‘lik bo‘lmagan bir qancha qoidani bajarish kerak. Bunday vaziyatda bu usuldan foydalanish ortikcha vaqt va sarf- harajatga olib keladi.
Tugri zanjirli xulosa chikarish bilan umumlashtirilgan umumiy algoritmi.
Tugri zanjirli fikr yurituvchi sistema ishlashining umumiy algoritmini kuyidagicha keltirish mumkin:
1. Boshlangich xolatni aniklash.
2. Shart uzgaruvchisini mantikiy chikarish navbatiga joylashtirish uning kiymatini esa uzgaruvchila ruyxatiga.
3. Uzgaruvchilar ruyxatiga karab ruyxadan shunday uzgaruvchi topilsinki uning nomi mantikiy xulosa chikaruvchi uzgaruvchilar navbatining boshida turgan bulsin. Agar uzgaruvchi topilsa koida nomeri va 1 sonini shart uzgaruvchilari kursatgichiga yezilsin. Agar uzgaruvchi topilmasa 0 kadamga utilsin.
4. Tutilgan koidaning (agar topilgan bulsa) initsiallashtirilmagan uzgaruvchilarning shartli kismiga kiymat yuklansin. Uzgaruvchilar nomi shart uzgaruvchilari ruyxatida joylashgan. Koidaning xamma shartlari tekshirilsin va ularning chin kiymatida u xola kismiga murojaat etilsin.
5. Koidaning u xolda kismiga kiruvchi kismidagi uzgaruvchilar navbatining oxiriga joylashtirilsin.
6. Mantikiy xulosa chikaruvchi uzgaruvchilar navbatining boshida turuvchi uzgaruvchi uchirib tashlanilsin agarda u kandaydir koidani shartli kismida boshka uchramasa.
7. Mantikiy xulosa chikaruvchi uzgaruvchilar navbati bushashi bilan, fikr yuritishlar protsessi tugatilsin. Agarda navbatda uzgaruvchilar bulsa, 3 kadamga kaytilsin.
218. Produksion tizimlarda xulosani boshqarish
219. Protsedurali va Deklarativ bilimlar.
Bilimlar deklorativ va protsedurali (bajarishni aniqlaydigan) turlarga bo‘linadi.
220. ET lar xulosalarni chiqarish bo’yicha turlari
To‘g‘i xulosada
• ma’lumotlar bazasidagi mavjud ma’lumotlarning bitta elementi tanlab olinadi va solishtiriladi. Solishtirish natijasida bu element qoidaning chap qismiga mos kelsa,
• U xolda qoidaga mos xulosa chiqariladi va ma’lumotlar bazasiga joylashtiriladi yoki qoidadan kelib chiqadigan xarakat amalga oshiriladi. Shu tariqa ma’lumotlar bazasini tashkil etuvchisi o‘zgartiiladi.
