1. Sotsiologik tadqiqot o’tkazishning turlari Sotsiologik tadqiqot usullarining qisqacha xususiyatlari

1.2. Miqdoriy va sifatiy tadqiqotlar

Sotsiologik tadkikotlarning barcha axborot yigish metodlari ikkita kata guruxga ajratiladi: mikdoriy va sifatiy.Mikdoriy tadkikotlar insonlarning xulk-atvori tavsifini obyektiv ravishda urganishga muljallangan. Mikdoriy tadkikotlar tasviriy ustunlikka ega.

Bu tadkikotlarda mikdoriy tadkikotlarning uziga xos rejali taomili asosida axborotni kayta ishlash amalga oshiriladi. Mikdoriy tadkikotlar amalga oshirish uchun juda kiyin talablar kuyiladi, bular, taxminiylik nazariyasi va matematik statistika. Shuning bilan boglik tarzda olingan xulosalar yigandisi, asosiy yigindiga utkaziladi.
Sifatiy tadqiqotlar maxsus texnika yordamida chuqur axborotni yig’ishga mo’ljallangan. Sifatiy tadqiqotlarni interpretativ deb atash mumkin. Sifatiy tadqiqotlar bizlarga insonlar haqida, insonlarning o’zini tutishi va qisqasi «nega» degan savolga javob beradi. Bu tadqiqotlarga qiyin talablar shart emas.
Sifatiy tadqiqotlar – bu ochilish jarayonidir, o’z navbatida miqdoriy tadqiqotlar – bu tasdiqlash va isbotlash jarayonidir. Miqdoriy va sifatiy tadqiqotlar o’rtasidagi asosiy farqlar quyida keltirilgan K. Plamer va V.V. Semenova jadvalida ko’rsatib berilgan. Lekin ular bir-biridan farq qiladi.
1-jadval: Sotsiologik tadqiqotlarning miqdoriy va sifatiy metodlari o’rtasidagi farqlar

Taqqoslash asosi	Miqdoriy metodlar	Sifatiy metodlar
Kullashdan maksad	Makrosotsiologik tadkikotlar	Mikrosotsiologik tadkikotlar
Kullashdan maksad	Urganilayetgan xodisaga izox berish	Urganilayetgan xodisani tushunish
Tadkikot masalalari	a.Xodisaning ulchovlarini ulchash b.Aloxida ulchovlar uchun aloka urnatish	a.ikkala xodisani nomoyon etish b.Xodisani konseptuallashtirish va interpretlashtirish
Tadkikotchining urni	«betaraf» kuzatuvchi	«etiroz bildiruvchi katnashchi
Tadkikotchilarning dikkat markazida	a.Sotsial tuzilma va institutlar b.Obyektiv faktorlar c.umumiy sotsial jarayonlar	a.Inson b.Subyektiv faktorlar c.Aloxida xususiy jarayonlar
Tadkikotlar gipotezalar shakllanishi	Ma’lumot yigishni boshlashdan oldin	Ma’lumotni bilish jarayonida
Tadkikotchilar instrumentlari	a. Asosiy boskichgacha tayerlanadi b. Formallashtiril gan, barcha tadkikotchilarga bir xil	a. Asosiy boskichgacha va ish jarayonida aniklangan b. formallashtirilmagan, aloxida tadkikotchilik tajribasini aks etadi
Tadkikotchilik jarayonlari	Standartlashtirilgan ularni sharxlash taxmin kilinadi.	Standartlashtirilgan kamdan-kam sharxlanadi.
Analiz birligi	Faktlar, vokealar,	Subyektiv faktlar inson uchun.
Analiz mantigi	Deduktiv: operasionalazasiya tushunchasi orkali abstraksiyadan faktgacha.	Induktiv: faktdan konsepsiyagacha.
Asosiy analiz usullari	a. xodisalarni klassifikatsiyalashtirish b statistik usullar yordamida c. Sistemalashtirish	a.xodisani tavsiflash b. kuyilgan baxoni taxlil kilish. c. Tasavvur kilish.
Bu tadkikotlar kuyidagi shaklda namoyon buladi	Statistik bulish, shkala xulosalari, indekslar va xokozolar	Xujjatni taxlil kilish, intellektual maxsulotlar.
Ishonchlilikka anik erishiladi.	Urnatilgan alokalar takrorlanishi.	Vokeani aniklashtirish va fikrlar namoyon bulishi.
Tadkikotchilik usullari	Kattik va sovuk	Yumshok va issik

Miqdoriy va sifatiy tadqiqotlarni bir – biridan ajratib bo’lmaydi, chunki ular bir – biri bilan bog’liq va bir – birini to’ldirib turadi. Faqatgina shu yul bilangina axborotni to’liq olish imkoni mavjud bo’ladi. Miqdoriy tadqiqotlar utkazilayetganda, ko’p hollarda axborot olish uchun sifatiy texnologiyalaridan foydalaniladi. (Assosiasiyalar, tugallanmagan gaplar va hakozalar). Shuning bilan bir qatorda, bir narsani esdan chiqarish kerak emas, ya’ni miqdoriy va sifatiy metodlarning spesifik tadqiqot maqsadi, yo’nalishi va o’rganish obyekti bo’ladi.