1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

Tuproqdagi zaharli moddalarning ruxsat etiladigan normasi 
 
Ko’rsatkichlar 
 
Xavfli sinflar uchui normalar 
1-sinf 
2-sinf 
3-sinf 
Zaharli LD*
50
200 gacha 
200 dan 1000 gacha 
1000 dan 
ortiq 
Oylar hisobida tup- 
12 oydan ziyod 
6 oydan 12 oygacha 
b oydan kam 
roqda turg’unligi 
Tuproqdagi ruxsat eti- 
0,2 mg dan kam 
0,2 dan 0,5 mg gacha 0,5 mg dan 
ortiq 
ladigan miqdor, mg/kg 
Hisobida 
O’simlik tarkibiga o’tishi 
o’tadi 
kuchsiz o’tadi 
o’tmaydi 
O’simlikda chidamliligi 
3 oydan ko’proq 
1 oydan 3 oygacha 
1 oydai kam 
(oy hisobida) 
O’simlik mahsulotlari- 
o’tkir ta’sir 
o’rta-miyona ta’sir 
ta’sir
ko’rsat- 
ga ta’siri 
ko’rsatadi 
ko’rsatadi 
maydi 
------------ 
LD
50
* - Zaharli moddalarning o’rtacha o’ldiradigan miqdori. 
Kimyoviy ta’sirchan moddalarning tashqi muhit shohobchalaridagi 
normasini belgilashda yuqorida ko’rsatib o’tilgan masalalarga e’tibor 
byeriladi. 
Atrof-muhitni sanitariya nazoratidan o’tkazish, kundalik sanitariya 
nazoratini olib borish uchun zarur bo’lgan omillardan biri zararli 
moddalarning mavjudligidir. 
Gigienik normalarni ta’minlashda sanitariya va agrotexnika 
qoidalarini amalda tadbiq etish zarur, ya’ni: 
1)
Har bir xo’jalikda brigadirlar zaharli ximikatlarning qaysi maqsadda 
va qaysi usulda ishlatilishini qayd qilib borishlari, shu bilan birga ularning 

---

326
o’ziga xos xususiyatlaridan ogoh bo’lishlari kerak. 
2)
Ekinlarni (mevalar, sabzavotlar, rezavorlar, poliz ekinlari, texnika 
ekinlari, em-xashak uchun ishlab chiqiladigan ekinlar) agrosanoat 
muassasasi, Sog’liqni saqlash vazirligi Sanitariya-epidemiologiya Bosh 
boshqarmasi bilan kelishib olingan yo’riqnomada ko’rsatilgan 
muddatlardagina zaharli kimyoviy moddalar bilan ishlash tavsiya qilinadi. 
3) 
Zaharli moddalar bilan ifloslangan em-xashak, suv uy 
hayvonlariga byerilmasligi kerak. 
4) 
Tashqi muhit ob’yektlarida uzoq vaqt mobaynida 
parchalanmaydigan barqaror zaharli kimyoviy moddalar bilan ishlov 
byerilgan yaylovlarda chorva mollari boqilishi taqiqlanadi. 
5) 
Kemiruvchi zararkunanda hayvonlarga qarshi kurashish 
maqsadida binolar, maxsus omborlar va boshqa joylarga zaharli 
kimyoviy moddalar bilan ishlov byerilganda, mazkur yerlarda 
saqlanayotgan oziq-ovqat mahsulotlari zararlanmasligi choralarini ko’rish 
zarur. 
6) Aholi istiqomat qiladigan punktlar yaqinidagi ekinzorlarga, bog’lar 
va daraxtzorlarga zaharli kimyoviy moddalar bilan ishlov byerilganida 
mazkur joylar atrofida istiqomat qiluvchi aholini ogohlantirish va maxsus 
instrukciyada ko’rsatilgan muddat ichida o’sha dorilash amallari 
o’tkazilgan joylarga yaqinlashmaslikni aytish zarur. 
7) Suv havzalari, aholi yashaydigan punktlar va ayrim binolar bilan 
dorilanadigan maydonlarning oralig’i 1000 m dan kam bo’lsa, samolyot 
bilan kimyoviy ishlov berish taqiqlanadi. 
8) 
Zaharli kimyoviy moddalarni qo’llashda foydalanilgan 
mexanizmlar, mashina va apparatlar, shunigadek zaharli kimyoviy 
moddalardan bo’shagan idishlar yuvilganda hosil bo’ladigan yuvindi, 
oqova suvlar albatta zararsizlantirilishi kerak. Zararsizlantirish tadbirlari 
ma’lum qonun va qoidalar asosida nohiya, shahar sanitariya-

---

327
epidemiologiya stanciyasi xodimlari bilan kelishilgan holda olib borilishi 
kerak. 
9) Biror bir maydondagi ekinlar zaharli kimyoviy moddalar bilan
ishlanganda, o’sha joylarning suvi va havosi tarkibidagi ta’sirchan 
moddaning miqdori aniqlanishi kerak. Bunday tadbirni sanitariya-
epidemiologiya organlari nazorat qilib boradi va ruxsat etilgan
miqdor bilan solishtirilib, taqqoslab kuzatiladi. 
10) Ekinlarni dorilashdan oldin o’sha ekin maydoniga suv boradigan 
jo’yaklarning barchasi 3 sutkaga byerkitib qo’yilishi zarur. SHu muddatni 
inobatga olgan holda uylarda suv g’amlab qo’yiladi. O’z navbatida 
sanitariya nazorati atrof-muhit shohobchalarida zararli omillarni belgilab 
qo’yilgan, ruxsat etilgan miqdoridan oshib ketishiga yo’l qo’ymasliklari 
lozim.