1-savolning javobi: Axborot tushunchasi va uning turlari. Axborot lotincha «informatio»

2-savolning javobi: axborot bilan ishlashda vujudga keladigan muammolar.
O'qituvchining axborot madaniyatini shakllantirish o'ziga xos xususiyatlarga ega:
Tashabbuskorlik, o'z muammolariga yechim topish qobiliyati (I. P. Osintsova);
Ishlab chiqarishga minimal moslashgandan so'ng, kutubxona ishining har qanday sohasidagi barcha vazifalarni bajarish qobiliyati (A. Ya. Chernyak);
Intellektual, texnologik, iqtisodiy, ekologik, axloqiy, siyosiy, ijtimoiy-psixologik, estetik, uyushgan o'qish, tashkiliy fazilatlar;
Axborot holatini mustaqil ravishda tahlil qilish qobiliyati (G. S. Galiullina);
Axborot oqimidagi yo'nalish, hujjatlarni optimal saqlash va ulardan foydalanishni tashkil etish qobiliyati (I. A. Meizis);
Operator mahorati, jarayonlarni modellashtirish qobiliyati, psixologik moslashuv (L. N. Fedorova);
Pedagogika fanlari sohasida erishilgan yangi yutuqlar to'g'risidagi ma'lumotlarni bilish (I.A.Meyjis);
Muammolarni hal qilish qobiliyati, etakchilik qobiliyati, tadqiqot ishlariga moyilligi (M.G. Voxrysheva);
Tashabbuskorlik, ijodiy yondashuv, intellektual salohiyat, yuqori psixomotor fazilatlar, axloqiy tamoyil, bilimlilik, ijodiy tushunchalarga qobiliyat, qat'iy tahlillardan kam emas;
Psixologik moslashuvchanlik, stressga chidamlilik, o'z-o'zini bilish, o'zini o'zi tashkil etish, o'zini o'zi boshqarish va o'zini o'zi to'g'irlash qobiliyatlari.
Bir qator tadqiqotchilar axborot madaniyati rivojlanishining qarama-qarshi xususiyatlarini hisobga olib, inson o'zi yaratgan ma'lumotga "monster" ga to'liq bog'liq bo'lish ehtimoli xavfi mavjud (N.I. Vitiska va boshqalar).Ularning fikriga ko'ra, loyqa ma'lumotlarni qayta ishlashga moslangan intellektual axborot tizimlarini qurish alohida ahamiyatga ega bo'lib boshqaruv qarorlarini qabul qilish bilan bog'liq mutaxassislarning mulohazalarini sifat jihatidan yetarlicha modellashtirishga imkon beradi.


Axborot madaniyati muammosini tadqiq qilishda bir qator umumiy masalalar aniqlandi:

1. 
   uning asosiy tushunchalari va turlari;
   
2. 
   axborotlashtirishning huquqiy va axloqiy jihatlari, shaxsning axborot madaniyatini shakllantirishning psixologik va pedagogik muammolari;
   
3. 
   uni pedagogik jarayonda ilgari surishning psixologik mexanizmlari;
   
4. 
   axborot texnologiyalarining o'rni, madaniyat rivojidagi global axborot tarmoqlarining o'rni va ta'siri, madaniyat, san'at, ta'lim sohasidagi Rossiyaning axborot resurslarining holati.
   

Shunday qilib, bir qator mualliflar (Yu. S. Zubov va N. A. Slyadneva) tarixiy ongda inson faoliyatini o'zgartiradigan materialning roli hanuzgacha hukmronlik qilmoqda degan pozitsiyani ko'rib chiqmoqdalar. Axborotni o'zgartiruvchi faoliyat odatda ma'naviy madaniyat tarixi sifatida qaraladi va texnologik va ijtimoiy tarixga bo'ysunadi. Biroq, mualliflarning fikriga ko'ra, axborotni ishlab chiqarish usuli inson faoliyati asosida yotadi va asosan madaniyat turlarini belgilaydi. Shuning uchun zamonaviy axborot ta'limi va o'qitish texnologiyalarini rivojlantirish juda muhimdir. Tadqiqotchilarning yana bir guruhi (Z. E. Vorobyova va A. I. Muxachev) yaqin kelajakda barcha tizimlarda yuzaga keladigan energiya-axborot o'zaro ta'sirini o'rganishga bag'ishlangan yagona fan shakllanishini taklif qilishmoqda. Fanlararo tadqiqotlarning kontseptsiyalari va toifalarini aniqlash va aniqlashtirish zarurati kelib chiqadi, bu esa o'z navbatida ta'lim tuzilmasi va mutaxassislar madaniyatining sifat tarkibiy qismlarini jiddiy qayta ko'rib chiqishni talab qiladi. Ushbu jarayonda etakchi o'rin ta'lim tizimiga shaxsning axborot madaniyatini oshirishning eng muhim omili va butun dunyo miqyosidagi va mintaqaviy darajada, ya'ni butun bilim sanoatining eng yirik tarmog'i sifatida kiradi, ya'ni. mutaxassisning axborot madaniyatining mintaqaviy jihatini yoritib berish. Tadqiqotchilar odamlarning ma'lumot olishning turli xil imkoniyatlariga bo'linishi bilan bog'liq holda yuzaga keladigan shaxsning (M.G. Voxrysheva, V.M. Petrov, A.S. Chachko va boshqalar) axborot madaniyatining axloqiy jihatlariga katta qiziqish bildirmoqdalar: qiyinligi sababli pullik va bepul ma'lumotni ajratish bilan, ijtimoiy munosabatlarning maxsus ierarxiyasi paydo bo'lishi va turli xil ijtimoiy guruhlarning axborot hissasidagi farq bilan asl va mualliflik huquqlarini saqlab qolish.
Axborot madaniyatining pedagogika bilan chegaradosh muammolari-bu axborot faoliyatidagi aloqa tamoyillari, shaxsning axborot madaniyati tipologiyasi, uning 21-asrda rivojlanish prognozlari, virtual haqiqatdagi shaxsning o'zini o'zi identifikatsiyalashning o'ziga xos xususiyatlari (A.A.). jamiyatning axborot rivojlanishi va shaxsiy ma'lumot xatti-harakatlari sohasidagi mutaxassislarni tayyorlashning zarur darajasini ta'minlash (N. L. Nikitina, E. L. Kudrina, N. I. Gendina va boshqalar). O'quv dasturlarini qurishning blok-modulli printsipi taklif qilinmoqda, bu esa ta'limning asosiy mohiyatini ta'minlagan holda, o'quvchilar toifasiga qarab kursni o'zgaruvchan qilishga imkon beradi.
Yangi innovatsion texnologiyalami loyihalashtirish jarayoniga sarf qili- nayotgan vaqt iqtisodi, telekommunikatsion tizimlar va qurilmalar bozori- dagi sobitqadam sifat o‘zgarishi natijasida raqobatbardoshlik talablari oshib bormoqda. Demak, har qanday tashkilot o‘zini “chaqirilmagan kuzatuvchilardan xalos qilishi zarur bo‘ladi.Axborot xavfsizligi tahdidlari turli belgilar orqali tavsiflanishi mumkin:
• axborot yashirinligini buzish, asosan inson omili yoki muhofaza apparat ta’minoti faoliyatini izdan chiqarish;
• ma’lumotlar mazmunini o‘zgartirishga doir ruxsatsiz faoliyatlar orqali axborot yaxlitligiga zarar yetkazish;
• axborot foydalanuvchilariga kompyuter viruslari orqali tahdidlar;
• axborot xavfsizligiga ichki va tashqi tahdidlar;
• axborot xavfsizligi buzilishida global, hududiy va lokal tarmoqlar tahdidlari.
Axborotlami himoyalashda awalo tashqi tahdidga e’tibor qaratilishi kerak. Quyidagi rasmda axborotdan beruxsat foydalanish mumkin bo‘lgan kanallar ko‘rsatilgan:
Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun tashkiliy, texnik va dasturiy vositalardan foydalaniladi.
Tashkiliy vositalar tarkibiga texnik-tashkiliy va huquqiy-tashkiliy tadbir- lami kiritishimiz mumkin. Texnik-tashkiliy tadbirlarda xavfsizlik choralarini ta’minlash uchun ofis xonasidagi kompyuter, telefon, televizor, radio, signa- lizatsiya va shunga o‘xshash axborot chiqish ehtimoli bo‘lgan barcha vosita­lar ro‘yxatdan o‘tkaziladi.
Texnik vositalar elektron, elektromexanik va boshqa qurilmalardan ibo­rat bo’lib, tizimlami texnik himoyalashda bevosita foydalaniladi. Keng im- koniyatli (0,01 - 1000 MHz) elektromagnit generatorlari kompyuter va bosh­qa uskunalardan chiquvchi qo‘shimcha to‘lqinlarini sezdirmaslik vazifasini o‘taydi
Axborotni yashirin olishga mo‘ljallangan mobil aloqa telefonlarini aloqa- dan uzish, elektr tarmog‘idan ma’lumot chiqmasligini ta’minlovchi filtrlar, diktofonlami kuchli elektromagnit to‘lqinlar bilan ishdan chiqaruvchi vositalar qo‘llaniladi
Dasturiy vositalar tarkibiga axborot xavfsizligi, foydalanuvchilar shaxsini identifikatsiyalash, kirish nazorat o‘rnatish, ma’lumotlarni yashirin ko‘rinishga keltirish kabi vazifalami bajarishga mo‘ljallangan maxsus dasturiy vositalar tizimi kiradi.
Axborotni himoyalovchi dasturiy vositalaming tarkibi quyidagilardan iborat:
• bir necha fayl yoki jildlami yig‘ish orqali ulaming hajmini keskin ka- maytiiib tashqi ta’sirlardan himoyalash dasturlari;
• kompyuter tizimiga beruxsat kirishdan himoyalash dasturlari;
• tizimni viruslardan himoyalashga mo‘ljallangan antivims dasturlari;
• ma’lumotlar yashirinligini ta’minlovchi kdptografik dasturlar.