1-savol Javobi. Arxitekturaning shakillanishi so’ngi paleolit davriga borib taqaladi, huddi shu davrdan boshlab odamlar o’zlari uchun turar joylar qura boshlaganlar. Neolit davriga kelib odamlar avvaldan yashab kelgan joylaridan ketmasdan

69-savol  Javobi.  Toqisarrofon (fors. — sarroflar toqi)  — Buxorodagi meʼmoriy yodgorlik (16-asr),   pul 

 almashtiradigan  bosh savdo markazi. Shahristonning 2  koʻchasi  kesishgan  joyda,  qad  ko’takrgan.  Shohrud 

arigʻi  ustida  sarrolarning doʻkonlari qurilgan. Toqisarrofon eng  kichik gumbazdir. Bino 8 qirrali  (tarhi 25x24 

m),  gumbazining  ichki  diametri  12  m,  tashqi  gumbaz  (bal.  16,55  m)  4  toqi  ustiga  oʻrnatilgan,   shaharning  

janubidagi  chorraha  ustini  berkitib  turadi.  16-asr  2-yarmida zalning 4  kesik  burchaklaridan  biriga masjid, 

boshqasiga  Sarrofon  hammomi,  qolgan  2  tasiga  sarrofon  doʻkonlari  kelib  tutashgan.  Masjidgakiraverishda 

"Bu  qurilish  1534—35  yillari   Ubaydulla Bahodirxonpodsholigidavridayakunlandi"  degan yozuv saklangan. 

Bu atrofdagibinolarga ham tegishli boʻlishi mumkin. Shayboniylar davrida Buxoro xususiy tadbirkorlik, qarz 

berish  va  pul  almashtirish  markaziga  aylangan.  Buxoroda  sarroflar  nomi  bilan  bogʻliq  uylar,  savdo 

gumbazi, karvonsaroy,  masjid,  hammom  va  boshqalar  mavjud  boʻlgan.  O‘tgan  400  yildan  ortiq  vaqt  ichida 

gumbazli  ushbu  «Toqi  Sarrafon»  qariyb  2  m  qalinlikdagi  tuproq  bilan  ko‘milgan  bo‘lgan.  Arxeolog 

V.M.Filimonov  rahbarligida  o‘tkazilgan  yer  qazish  ishlaridan  keyin  bu  savdo  bozori  inshootining  ajoyib 

qirralari ochilgan. Uning rejaviy va konstruktiv yechimlari o‘ziga xos qilib ishlangandir. Inshootning shimoli-

g‘arb tomonidan ariqqa tushadigan yog‘ochli konstruksiyasi va tushish joyida, ariq bo‘yida katta bo‘lmagan 

hovuz  borligi  aniqlangan.  Izlanishlar  natijalari  bu  bozor  hududida  IX  asr  –  Somoniylar  davrida  aholi 

yashaganligini  ko‘rsatgan.  XIII  asrning  birinchi  yarmida  bu  yerda  yong‘in  sodir  bo‘lganligini  ko‘rsatuvchi 

daliliy ashyolar topilgan, yong‘in Chingizxon bilan bog‘liq degan ma’lumotlar bor. XIV - XV asrlarga kelib 

bu yerda pishgan g’ishtdan yirik inshoot barpo etilgandir.