1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

133.  Siydik chiqarish akti.   

Siydik chiqarish akti. Bu akt murakkab reflektor protsessdir. Siydik chiqarlih markazi orqa  

miyaning  II—IV  dumg‘aza  sigmentlarida  joylashgan  bo‘lib,  boNli  miya  po‘stlog‘ini  ham  

qo‘shib aytgan miya markazlaridan joy olgan neyronlar nazorati ostida bo‘ladi.  

Qovuq  va  siydik  chiqarish  kanali  devorlarida  efferent  (hakatlantiruvch)i  va  afferent  

(sezuvchi)  innervatsiya  bor.  Effseng  tolalar  nerv  sistemasining  simpatik  va  parasimpatik  

qismlariga  mansubdir,  sezuvchi  tolalar  orqa  miyaning  pastki  ko‘krak,  ustki  bel  va  dumg‘aza  

segmentlaridagi orqa ildizchalardan miyaga kiradi.  

Siydik  qovuq  hamda  siydik  chiqarish  kanalidagi  nerv  tuzilmalarining  qo‘zg‘alishi  

natijasida  tashqariga  chiqariladi.  Qovuq  to‘lib,  undagi  siydik  bosimi  suv  ustuni  hisobida  

taxminan  12-  -  15  sm  ga  etganda  devorlari  cho‘ziladi,  bu  esa  qovuqdagi  sezuvchi  oxirlarini  

(mexanoretseptorlami)  ta'sirlantiradi.  Afferent  signallar  orqa  miyadagi  siydik  chiqarish  

markaziga  borib,  bu  yerdan  parasimpatik  nervlar  bo‘ylab  qovuqqa  keladi  va  devorining  

qisqarishiga  sabab  bo‘ladi.  Shu  bilan  bir  vaqtda  parasimpatik  nervlar  bo‘ylab  impulslar  qovuq  

sfinkteriga  kelib,  bo‘shashtiradi.  Qovuq  cho‘zilib  turganda  orqa  miyadagi  siydik  boshqarish  

markazi  neyronlaridan  po‘stloqdagi  neyronlarga  ham  signallar  boradi.  Bular  zahartang  sezgisi  

tariqasida idrok etish. Siydik chiqarish kanali sfmkterining ixtiyoriy ravishda qilishga xuddi ana  

 

shu  impulslar  sabab  bo‘ladi.  Qovuq  sfmkteri  bilan  siydik  chiqarish  kanali  sfinkteri  bo‘shashib  

mahalda  qovuq  devorining  qisqarishi  siydikning  tashqarisiga  chiqib  ketishiga  olib  keladi.  Nerv  

sistemasining  siydik  chiqarish  organlarini  tolalar  bilan  ta'minlovchi  simpatik  bo‘limining  

qo‘zg‘alishi  siydik  yo‘llari  peristaltikasini  zo‘raytiradi,  qovuq  qisqarishlarini  tormozlab,  qovuq  

slinkteri  tonusini kuchaytiradi,  ya'ni  qovuqning  yangidan to‘lishuvini ta'minlab beradi.  Mazkur  

protsessda po‘stloq neyronlarining ishtirok etishi siydikni kishi 0,7 ixtiyori bilan birmuncha vaqt  

tutib  turishini,  aksincha,  qovuq  to‘lmagan  mahalda  sivdik  chiqishini  tezlashishini  ta'minlab  

beradi. 

---

54