1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

141.  Shartli va shartsiz reflekslar, ularning vujudga kelish mexanizmi.  

Refleks-nerv faoliyatining asosidir. Nerv sistemasining faoliyati reflekslarga asoslangan. Tashqi va ichki ta’sirotlarga javoban organizmda 

sodir bo’ladigan funksiyalar refleks deb ataladi. Masalan, ovqat eganda so’lak ishlanishi, chiroq yog’qilganda ko’z qorachii torayishi, oyog’q 

kaftini  qitiqlaganda  oyog’q  panjasi  va  barmoqlar  bukilishi  va  boshqalar.  Refleks  markaziy  nerv  sistemasi  ishtirokida  ro’y  beradi. 

Reflekslarning yuzaga kelishiga sabab bo’lgan qo’zalish o’tadigan yog’’l reflektor yog’y yog’ki refleks yog’yi deyiladi. Reflenks yog’yi 

markazga intiluvchi(afferent), markazdan qochuvchi(efferent) va qo’shimcha yog’ki oraliq neyronlardan hosil bo’ladi. Reflekslar shartli va 

shartsiz bo’ladi. SHartsiz reflekslar tuma reflekslar bo’lib, nasldan naslga o’tadi. SHartsiz reflekslarga ko’z qorachii refleksi, emish refleksi, 

so’lak oqish refleksi, paylardagi reflekslar va boshqalar kiradi. Har qaysi shartsiz refleks muayyan ta’sirotga javoban hosil bo’ladi. Masalan, 

so’lak  oqish  shartsiz  refleksi  faqat  ovqatning  ta’m  bilish  so’richlariga  ta’sir  etishi  natijasida  paydo  bo’ladi.  O’zgaruvchi  tashqi  muhit 

sharoitiga moslashish bosh miya po’stloida hosil bo’ladigan shartli reflekslar tufayli yuzaga keladi. Shartli reflekslar ldam yog’ki hayvonning 

hayog’ti davomida paydo bo’ladi. Shartli reflekslar tashqi muhitda yog’ki organizmda kelib chiqadigan har xil ta’sirotlarga javoban hosil 

bo’lishi mumkin. Masalan, so’lak oqishining shartsiz refleksi ovqat bevosita til nervisha ta’sir etgandagina vujudga kelsa, shartli reflekslar 

ovqat emay turib, uning hidi dimoqqa urilganda, ko’rinishi ko’z oldidan o’tkazilganda ham hosil bo’ladi. Organizmda shartli va shartsiz 

---

57 

 

 

reflekslar  funksional  jihatdan  aloqada  bo’ladi.  SHartli  reflekslar  shartsiz  reflekslar  asosida  hosil  bo’ladi.  Masalan,  hech  qachon  limon 

tatimagan bolada uni ko’rganda oziga so’lak chiqmaydi. Ammo limonni tatib ko’rgandan keyin, uni ko’rish bilanoq ozidan so’lak oqadi.