1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

102. Tomir  urishi  qanday  hosil  bo’ladi? 

---

44 

 

 

Tomir urishi (puls). Qon tomirlari devorining ritmik ravishda to`lqinlanib turishiga tomir urishi, ya`ni puls deyiladi. Arter iya qon tomirlari 

devorining to`lqinlanishi arterial puls, vena qon tomirlari devorining to`lqinlanishi vena puls deyiladi. 

Arterial  puls  -  bu  yurakning chap  qorinchasi  qisqarganda undagi qonning  aortaga  va undan  esa  arteriya  tomirlariga  yuqori bosim  ostida 

chiqarilishi natijasida ular devorining tebranishidan hosil bo`ladi. Yurak minutiga necha marta qisqarsa, arteriya pulsining soni ham shuncha 

bo`ladi.  Tinch  xolatda  katta  odam  pulsining  soni  bir  minutda  70  -  72  marta  bo`ladi;  Bolalarda  yurakning  qisqarishi  va  pulsning  soni 

kattalarnikiga  nisbatan  ko`proq  bo`ladi.  Bir  yoshlik  bolada  puls  soni  minutiga  110  ta,  5  yoshda  -  90  ta,  10  yoshda  -  80  ta,  16  yoshda 

kattalarnikiga tenglashadi. 

Puls  tana  yuzasida  joylashgan  arteriya  tomirlarida  sanaladi.  Odatda,  puls  bilakning  pastki  qismidagi  arteriya  tomirida,  ya`ni  kaft  usti 

sohasidagi tomirda sanaladi. Bundan tashqari, tananing boshqa sohalaridagi arteriya tomirlarida ham pulsni sanash mumkin (33-rasm). 

Pulsni  sanash  yurak  va  qon  tomirlar  sistemasining  ish  faoliyatini  aniqlashda  muhim  rol  o`ynaydi.  Yuqorida  aytilganidek,  tinch  holatda 

pulsning soni minutiga 70 - 72 marta bo`ladi. Odam hayajonlanganda, tik turganda, yurganda, jismoniy ish va sport bilan shuvullanganda 

puls  soni ko`payadi.  Masalan,  juda  tez  yugurganda  puls  soni  minutiga  180  - 200  martagacha  ko`payishi  mumkin.  Bundan  tashqari,  tana 

haroratining normaga nisbatan har bir daraja ko`tarilishida puls soni 8-10 marta ko`payadi. Ayniqsa, yurak kasalliklarida puls juda tezlashadi, 

yuragi ojiz kishilar ozroq harakat qilsa ham, ya`ni tezroq yursa yoki chopsa, pulsi juda tezlashib, yuraga o`ynab, nafas olishi qiyinlashadi. 

Shuning uchun bunday kishilar jismoniy mashg`ulotlardan ozod qilinadi.