1-reja. Pul tushunchasi va uning funktsiyalari. Pul agregatlari

P↑ → M_D↑ (M_S const) → R↑ → I↓ → AD↓
Boylik samarasi yoki real yokassa qoldiqlari samarasi shuni bildiradiki, narxlar darjasining oshishi, jamg’arilgan moliyaviy aktivlari (omonatlar, obligatsiyalar) real xarid qobiliyatini pasaytirib yuboradi. Bunday sharoitda aholi moliyaviy aktivlarning real qiymatini tiklash uchun joriy daromadidan iste`mol xarajatlar miqdorini qisqartiradi. Masalan, muayyan shaxs aktivida 10 mln. so`m bo`lsa, undan hech ikkilanmasdan birorta avtomashina sotib olishi, agarda inflyatsiya ta`sirida mashina narxi 12 mln. so`mga ko`tarilsa, u mashina sotib ololmasligi mumkin va yana 2 mln. so`m to`plash uchun joriy davrda olgan ixtiyoridagi daromadidan ko`proq qismini jamg’aradi.
Iste`mol xarajati yalpi talabning bir qismi bo`lganligi tufayli uning kamayishi ADning pasayishiga olib keladi.
Iqtisodiy o`sishning dastlabki neoklassik modellari 1950-1960 yillarda, ya`ni dinamik muvozanat muammosiga e`tibor susaygan va birinchi navbatda nafaqat foydalanilmagan quvvatlar hisobiga, balki shu bilan birga, yangi texnikani joriy qilish, unumdorlikni oshirish va ishlab chiqarishni tashkil qilishni yaxshilash hisobiga potentsial mumkin bo`lgan o`sish sur`atlariga erishish muammosi chiqqan davrda paydo bo`ldi.
SHu sababli iqtisodiy o`sish muammosining nafaqat nazariy asoslari, balki uni tahlil qilishning uslublari ham o`zgardi. Bu davrda rivojlangan davlatlar iqtisodiyotida yirik firmalarning roli keskin o`sdi. Bu firmalar o`z investitsiyalarini strategik rejalashtirish uchun, iqtisodiy o`sishning neokeynscha modellariga tayangan holda, mikrodarajada o`sishning dinamik modellarini tuza boshlashdi. Ta`kidlangan modellarni tuzishda firmalar chiziqli dasturlash uslublaridan va V.Leont’evning ishlab chiqarish funktsiyasidan foydalanishdi.
Yirik firmalarning mustaqil iqtisodiy siyosat yuritishga va iqtisodiy o`sishga erishishga intilishlari neoklassik yo`nalish vakillarini iqtisodiy o`sishning neokeynscha modellariga muqobil bo`lgan o`sish modellarini yaratishga faol kirishishga undadi.
Birinchi neoklassik model R. Solou tomonidan 1956 yilda ”Iqtisodiy o`sish nazariyasiga hissa” asarida tasvirlab berildi va so`ngra 1957 yilda “Texnik taraqqiyot va agregativ ishlab chiqarish funktsiyasi” nomli asarida rivojlantirildi.
R.Solou modeli mutanosib iqtisodiy o`sishning zarur sharti yalpi talab va yalpi taklifning tengligi hisoblanadi.
Modelda yalpi taklif Kobb-Duglasning ishlab chiqarish funktsiya bilan ifodalangan. Bu funktsiya bir tomondan ishlab chiqarish hajmi va ikiinchi tomondan foydalanilayotgan omillar hamda ularning o`zaro kombinatsiyalari o`rtasidagi funktsional bog’liqlikni aks ettiradi, ya`ni: Iqtisodiy o`sishning investitsiyalar va bandlar sonining oshishidan keyingi uchinchi manbasi bo`lib, texnik taraqqiyot hisoblanadi. Neoklassik nazariyada texnik (texnologik) taraqqiyot deganda ishlab chiqarishning mashinalashtirilishi emas, balki, ishlab chiqarishdagi sifat o`zgarishlari (ishchilarning ma`lumot darajalari va malakalarining o`sishi, ishlab chiqarishni tashkil qilishning yaxshilanishi, ishlab chiqarish ko`lamining kengayishi) tushuniladi.