1. Quyosh radiatsiyasi Quyosh nurlanish (elektromagnit nurlanish) energiyasiga quyosh radiatsiyasi

Aktinometr – to‘lqin uzunligi 0,3...4 mkm bo‘lgan to‘g‘ri quyosh radiasiyasini o‘lchash uchun.
Albedometr (lat. albedo-oqlik) – quyosh va osmon yig‘indi qisqa to‘lqinlar radiasiyasini, sochilgan va qaytgan radiasiyasini o‘lchash uchun.
Balansomer – fa’olli yer sirtidagi qatlamning radiasion balansni (qoldiq radiasiyasining intensivligini) o‘lchash uchun.
Pirgeliometr (grekcha pyr-ogon, helios-Solnse) - to‘g‘ri quyosh radiasiyasining intensivligini o‘lchash uchun.
Pirgeometr (grekcha pyr-ogon, geo-Zemlya) – yer sirtning effektiv nurlanishni, ya’ni xususiy nurlanish bilan atmosferaning qarama-qarshi nurlanishlar orasidagi farqini o‘lchash uchun. Effektiv nurlanishni o‘lchash uchun pirgeometrning qabul qiluvchi yuza navbat bilan osmonga va Yerga yo‘naltiriladi. Olingan kattaliklar yer sirtining effektiv nurlanishga mos keladi.
Piranometr (grekcha pyr-ogon, ano-yuqorida) - qisqa to‘lqinli sochilgan, yig‘indi va qaytgan radiasiyasini o‘lchash uchun.
Geliograf – Quyosh yog‘dusining davomiylikni o‘lchash uchun.
O‘lchash asboblardan termoelektrik o‘lchash asboblar asosiy hisoblanadi:
aktinometr, piranometr, balansomer. Bu asboblarning qabul qiluvchi yuzalarga aniqlanadigan radiasiya turi tushganda galvanometr bilan o‘lchanadigan elektr tokka aylanadi. Shuning uchun radiasiya oqimlarni aniqlashda har bir abobning galvanometr bilan juftlikdagi o‘tkazish koeffisiyent hisoblanadi:
; (3.17)
bu yerda: K – o‘lchash asbobning qabul qiluvchi yuzaning sezgirligi;
α – galvanometr bo‘linmalarning mikroamperlardagi qyimati,
10^-6 A;
R_b va R_g –galvanometrdagi termoelektr batareya va hoshiyalarning
qarshiliklari.
Qayd qilingan tavsiflari asbobning sinov guvohnomada kursatiladi.

б)

а)

а)

3.5-rasm: Aktinometr (a). Ongstrem piranometri (b)

а)

б)

3.6-rasm: Yanishevskiy piranometr (a).

Savinov-Yanishevskiy pirgeometrning iabul qiluvchi qism (b)



а) б)
3.7-rasm: SMR11 - Kipp & Zonen piranometr (a).
SMA11 - Kipp & Zonen albedometr (b)





3.8-rasm: CNP - Kipp & Zonen balansomer

3.9-rasm: GU-1 universal geliograf