1. Quyosh radiatsiyasi Quyosh nurlanish (elektromagnit nurlanish) energiyasiga quyosh radiatsiyasi

Quyosh yog‘dusining davomiyligi eng muhim radiasion tavsiflardan biridir. Quyosh yog‘dusining davomiyligini eng ko‘p tarqalgan tavsiflari: mumkin bo‘lgan davomiylik (bulut yuq bo‘lganda quyosh yog‘dusining davomiyligi); quyosh yog‘dusining haqiqiy davomiyligi (bulutlik bo‘lgan sharoitlarda quyosh yog‘dusining davomiyligi); quyosh yog‘dusining davomiyligini mumkin bo‘lgan davomiylikka nisbatan va Quyoshsiz kunlar soni hisoblanadi.
Quyosh yog‘dusining mumkin bo‘lgan davomiylik vaqtni (2.3) ifodadan
foydalanib, sinh=0 shart yordamida, joyning jugrofik kengligi φ va
Quyoshning og‘ishi δ ma’lum bo‘lgan qiymatlarida aniqlash mumkin:
; ; (3.16)
bu yerda: N - 1-chi yanvardan boshlab tartib bo‘yicha, yilning kuni.


3.3. Aktinometriya

Quyosh nurlanishni tadqiq qilish sohasidagi metrologiyaning bo‘limi aktinometriya (grecha aktis-nur) deb nomlanadi. Aktinometrik kuzatuvlar har xil radiasion tavsiflarni aniqlash uchun amalga oshiriladi. Radiasiyani o‘lchash turlarga quyidagilar kiradi:

- Quyoshdan tushadigan va quyosh atrof mintaqalarda 5^o radius bilan to‘g‘ri parallel nurlari ko‘rinishda to‘g‘ri S radiasiyasi;
- Quyosh va quyosh atrof mintaqalardan tashqari, butun osmon gumbazidan Yer sirtiga tushadigan sochilgan D radiasiyasi;
- to‘g‘ri va sochilgan radiasilar oqimilarning yig‘indi Q radiasiyasi (Q=S+D);
- fa’olli sirtidan qaytgan, qisqa to‘lqunli R radiasiyasi;
- umumiy kelayotgan va ketayotgan radiasilar orasidagi aniqlanadigan farqi, radiasion B balansi;
- uzun to‘lqunli radiasiyasining radiasion B_d balansi.
Bundan tashqari quyidagi kattaliklar hisoblanadi: gorizontal yuzaga tushadigan to‘g‘ri quyosh radiasiyasi (S_g=S_sinh); qisqa to‘lqinli radiasiyasi (A=R/Q); atmosfera tiniqligining turli xil tavsiflari (xiralik omili, tiniqlik koeffisiyenti).
Quyosh radiasiyasini o‘lchash absolyut qora jismning yutish qobiliyatiga nisbatan quyosh nuralanishning intensivligini aniqlashga asoslangan. Amalda quyosh radiasiyasi aktinometrik asboblar bilan o‘lchanadi, quyosh radiasiyasini elektroyuritish kuchga o‘zgartirishga asoslangan. Ushbu o‘zgartirishlar termoelementning sovuq va issik qavsharlarning potensiallar farqi hisobidan amalga oshiriladi. Elektroyurituvchi kuch elektron o‘ziyozar asboblar bilan qayd qilinadi (potensiometr, integralli qurilmalar, EHM).
Quyosh radiasisini o‘lchash uchun quyidagi asboblardan foydalanadi: