1. Quyosh radiatsiyasi Quyosh nurlanish (elektromagnit nurlanish) energiyasiga quyosh radiatsiyasi

3.2. To‘g‘ri, sochilgan, qaytgan va yig‘indi radiasiya


To‘g‘ri quyosh radiasiyasi radiasiya balansida asosiy ahamiyatga ega. To‘g‘ri quyosh radiasiyasi deganda, bevosita quyoshdan parallel nurlar dastasi ko‘rinishida sirtga tushayotgan radiasiya tushuniladi. Gorizontal sirtga
tushayotgan to‘g‘ri radiasiya oqimi (3.2) muvofiq aniqlanadi:
S_г = S_ sinh . (3.6)
Ixtiyoriy yo‘nalgan qiya sirtga tushayotgan to‘g‘ri radiasiya oqimi
S_Ð = S_ cosi ; (3.7)
cosi = cosα sinh + sinα cosh cosψ ; ψ = ψ_o - ψ_n ; (3.8)
cosψ_o = ; sinψ_o = . (3.9)
bu yerda A_o va A_Ð - Quyoshning va qiya sirtning azimutlar.
Quyoshning A_o va qiya sirtning A_Ð azimutlari meridian tekisligidan boshlab hisoblanadi va janubiy nuqtadan soat mili yunalishida hisoblanganda musbat bo‘ladi.
Sochilgan radiasiya deganda Quyosh radiasiyasining atmosferada sochilishga uchragan radiasiyasiga aytiladi. Vaqt birligi ichida yuza birligiga tushadigan sochilgan radiasiya miqdori sochilgan yoki diffuziyali radiasiya oqimi deb ataladi. Sochilgan radiasiya to‘g‘ri radiasiyaning sochilishi natijasida hosil bo‘lgani uchun, u to‘g‘ri radiasiyani aniqlovchi
omillarga bog‘liq bo‘lgan kattaliklar bilan topiladi:
D_ = b (J_ - S_) sinh ; D_г = b (J_г - S_г) sinh . (3.10)
Ideal atmosferada b = 1/2, real sharoitlarda esa b 1/3.
Qiya sirtlar uchun
D_n = D_г cos² . (3.11)
Amaliy hisoblashlar uchun sochilgan radiasiya xuddi izotrop (nurlanish yo‘nalishiga bog‘liq bo‘lmaydi) sifatida qabul qilinadi.
Bulutsiz ochiq osmonda sochilgan radiasiyaning taqsimlanishini izotrop deb bo‘lmaydi. Sochilgan radiasiya intensivligining maksimumi osmon gumbazining Quyoshga qaragan doirasida (70% gacha), minimumi esa teskari doirasida (30% gacha) kuzatiladi. To‘liq bulutli havoda sochilgan radiasiya izotrop tavsiflarga ega bo‘ladi.