1. Quruqlikdagi tuproqlarda sodir boMadigan tuzlar migratsiyasida qaysilar asosiy rol o‘ynaydi?

2-variant
1. Kulundi dashtidagi tuzlar migratsiyasi tuzlarning aylanma
harakatida qanday rol o‘ynaydi?
A. Hech qanday;
B. 0 ‘rganishda dastur rolini;
C. Muvozanatli qoidani o‘rgatadi;
D. Regional rol o‘ynaydi;
E. Lateral rol o‘ynaydi.

2. Atmosfera orqali sug‘oriladigan yerlarning sho‘rlanishida

dengizlar va sho‘rxoklar qanday rol o‘ynaydi?
A. Ahamiyati yo‘q darajada.
B. Tuzlar manbayi rolini.
C. Chang zarrachalari manbayini.
D. Yomg‘ir manbayini.
E. Oziqa elementlar manbayini.

3. Orol dengizi akvatoriyasida bir yilda qancha miqdordagi tuzlar

shamollar yordamida olib chiqib ketiladi?
A. 107,12-103 t
B. 100 103 1
C. 50-10-’ t
D. 50,12-103 t
E. 300000 t.

4. Arizona shtati yerlariga bir yilda qancha miqdorda changto'zon (tuzlar) o‘tirib qoladi?

A. km2.	54 t/km 2; B. 84 t/km 2; C. 50 t/km 2; D. 40 t/km 2; E. 100 t/

5. Tuzlar migratsiyasini arid iqlim mintaqasida necha guruhga
boMib o‘rganish ma’qul?
A. 4 guruhga: haydov, haydovdan keyin, sho‘r yuvishdan oldin,
sho‘r yuvishda;
B. 3 guruhga: sug‘orish ishlari boshlanmasdan avval, sug‘orish
rivojlangan, kelajakda, ya’ni bashoratga;
C. 2 guruhga: sho‘r yuvishdan avval va keyin;
D. 5 guruhga: sho‘r yuvishdan avval, keyin, har bir sug‘orishda;
E. Guruhlarga bo‘linmaydi, lekin sug‘orish davrlari oralig‘ida
o‘rganiladi;
6. Zovurlar oralig'i nimalarga bog‘liq?
A. Yerning sho‘rlanish darajasiga;
B. Sizot suvlarining chuqurligiga;
C. Tuproq va gruntning mexanik tarkibi, sho‘rlanganlik darajasiga;
D. Tuproq sho‘ri tipiga;
E. Sho‘rxokning genezisiga.
7. Eng ko‘p tuz zaxirasi qaysi davr yotqiziqlari ichida to‘plangan?
A. Toshko‘mir, Yurada;
B. Permda;
C. Bo'rda;
D. Neogenda;
E. Paleogenda.
8. Markaziy Osiyo tuproqlarida tuzlar to‘planishining asosiy tiplari
qaysi?.
A. Dengiz, allyuvial;
172
B. Dengiz, delyuvial;
C. Elyuvial, delyuvial;
D. Allyuvial, prolyuvial, delyuvial;
E. Delta, prolyuvial.
9. Zarafshon vodiysi qaysi tog'lar bilan chegaradosh?
A. Farg‘ona, Turkiston;
B. Chotqol, Qurama;
C. Nurota, Qoratepa, Zirabuloq;
D. Oloy, Pomir;
E. Oloy, Turkiston.
10. Zarafshon vodiysiga qaysi cho‘kmalar kiradi?
A. Mirzacho‘1;
B. Markaziy Farg‘ona;
C. Samarqand, Buxoro;
D. Samarqand, Buxoro, Qorako‘l;
E. Mizacho‘l va Farg‘ona.

11. Meliorativ tuproqshunoslik taraqqiyotiga katta hissa qo'shgan

o‘zbekistonlik olimlar berilgan qatorni ko‘rsating.
A. L.T. Tursunov, S.A. Abdullayev, O.R. Ramozonov;
B. A.M. Rasulov, S.M. Azimbayev, M.A. Pankov;
C. A.M. Rasulov, N .F. Bespalov, O.K. Kamilov, V.M.
Legostayev, V.A. Kovda;
D. X.M. Maxsudov, L.A. G ‘ofurova, A.M. Maqsudov;
E. V. Isoqov, S.P. Suchkov, M.A. Orlov.
12. Zarafshon vodiysi cho‘kmalari o‘zaro qanday xususiyatlari
bilan farq qiladi?
A. Farqi yo‘q;
B. Iqlimi bilan;
C. Relyefi bilan;
D. Iqlimi, relyefi, tuproqlari bilan;
E. Gidrogeologiyasi bilan.
13. Mirzacho‘l yerlaridagi sho‘rlanish tiplari qaysi qatorda
berilgan?
A. Sulfatli, sodali;
B. Sulfat-xloridli;
C. Xloridli;
D. Xloridli, gidrokarbonatli;
E. Sulfat-sodali.
14. Kri venkova tadqiqotlari natijasiga ko‘ra, Turkmanistondagi
sho‘rxoklarda yiliga necha santimetr qalinlikdagi tuzlar harakatga
keladi?
A. 4—7 sm; B. 0,4—0,7 sm; C. 0,5—0,9 sm; D. 1—2 sm; E. 2—3
sm.
15. Orol dengizi chekinishidan ochilib qolgan yerlarning tuz
tarkibi qanday?
A. Xlorid-sulfatli;
B. Sulfat-xloridli;
C. Soda-xloridli;
D. Sulfat-xloridli-sodali;
E. Sulfat-nitratli.
16. Ohak-gipsli cho‘llar genezisi berilgan qator qaysi?
A. Kimyoviy, biokimyoviy;
B. Cho‘l sharoitidagi tuproq hosil bo‘lishi jarayoni;
C. Tog‘lardan kelayotgan sizot suvi;
D. Daryo suviari ta’siri;
E. Gilli taqir tuproqlar.
17. Sodali sho‘rxoklar genezisini ko‘rsating.
A. Galogenetik;
B. Almashinish asosida;
C. Alyumasilikatlarning parchalanishi natijasida;
D. Biologik gipergenez ishtirokida;
E. Hayvonot olami ishtirokida.
18. Surxondaryo, Qashqadaryo taqir yerlarining sho'rlanish
sabablari qaysi qatorda?
A. Tuproqni suv o‘tkazuvchanligi yomonligi;
B. Tuproq-gruntning azaldan sho‘rligi;
C. Sho‘r sizot suvining ko'tarilishi;
D. Iqlimi;
E. Iqlimi va zaharli tuzlarning tuproq-gruntda mavjudligi, suv
o‘tkazishining yomonligi.
19. Sho‘rxoklarning qatqalog‘ini buzish uchun shamol tezligi
necha m/sek. bo‘lishi kerak?
174
А. 10-15; В. 15-20; С. 20-25; D. 10-20; Е. 20-30.
20. Atmosferadagi texnogen jinslarning (tuzlarni) yer yuzasiga
tushishida qaysi omillar asosiy hisoblanadi?
A. Shamol tezligi, tuz tarkibi;
B. Shamol tezligi, uchirilmalarning solishtirma og‘iriligi, barerlar;
C. Chang-to‘zon miqdori;
D. Havo namligi;
E. Havo harorati, bosimi.
21. Tuproq va sizot suvlarining sho‘rlanishida ishtirok etuvchi
asosiy tuzlar qaysilar?
A. Xloridli, sulfatli, gidrokarbonatli, karbonatli, nitratli, nitritli;
B. Nitratli, atsetatli, nitritli;
C. Silikatli, karbonatli, nitritli;
D. Ohakli, silikatli, xloridli;
E. Xloridli, karbonatli, silikatli.
22. Tuproq tarkibidagi ohakning eruvchanligi nimalarga bog‘liq?
A. Haroratga, bosimga;
B. Suv miqdoriga, ya’ni namlikka;
C. Mexanik tarkibiga, strukturasiga;
D. Strukturaga, namlikka;
E. Karbonat angidrid va suv miqdoriga, bosimga.
23. Kovda ma’lumotlariga ko‘ra Sirdaryo va Amudaryo havzasiga
yog‘inlar bilan tushadigan tuzlarning yillik o'rtacha miqdorini
aniqlang.
A. 10 t/km 2
B. 15 t/km 2
C. 22 t/km 2
D. 25 t/km 2
E. 30 t/km 2 .
24. Qaysi gidromodul rayonining tuproqlari qalin, og‘ir qumloqli
mexanik tarkibga ega?
A. V; В. VI; С. VII; D. VII; E. IX.
25. Birinchi gidromodul rayonida g‘o‘zani sug‘orish tartibotini
aniqlang.
A. 2 -6 -1 ; B. 2 -3 -1 ; C. 1-3 -0 ; D. 1 -2 -0 ; E. 3 -6 -1 .
26. Xorazm va Qoraqalpog'iston sho‘r tuproqlarining tarkibidagi
175
asosiy tuzlar qaysi qatorda?
A. *Xloridli;
B. Sulfat-xloridli;
C. Sodali;
D. Sodali-sulfatli;
E. Natriyli, nitratli, nitritli.
27. Sho‘r yerlarda o‘sadigan o‘simliklar kulida qaysi tuzlar ko‘p?
A. Xloridli, karbonatli, gidrokarbonatli;
B. Sulfatli, silikatli;
C. Ohak, gips, silikatlar;
D. Nitratli, silikatli, temirli;
E. Xloridli, sulfatli, gidrokarbonatli.
28. Birinchi gidromodul rayonida g‘o‘za necha marotabagacha
sug‘oriladi?
A. 13; B. 12; C. 11; D. 10; E. 14.
29. Sho‘r yuvishda asosiy e’tibor nimalarga qaratilmog‘i darkor?
A. Birlamchi sho'rlanishga, mexanik tarkibga;
B. Ikkilamchi sho‘rlanishga;
C. Tuzlar miqdori va sifatiga;
D. Tuzlar takibiga, eruvchanligiga;
E. Sho‘r yuvilganidan keyin tuproqda qoladigan tuzlar miqdoriga.
30. Sho‘rlangan cho‘llar tiplaridan qaysi biri vodiyga mansub?
A. Tabiiy-akkumulativ choMlar;
B. Dengiz sohili akkumulativ choMlar;
C. Tabiiy denudatsion akkumulativ choilar;
D. Ikkilamchi antropogen choMlar;
E. ChoMlanayotgan dasht.
31. ShoMlob tuproqlar genezisi qanday jarayon?
A. Kimyoviy jarayon;
B. Fizik-kimyoviy jarayon;
C. Biologik jarayon;
D. Tuproqdagi mikrobiologik jarayon;
E. Kimyoviy va fizik-kimyoviy jarayon.
32. 0 ‘simliklarning sho‘rga chidamligini (go‘za va beda uchun)
belgilang.
A. Chidamsiz;
B. O'rtacha;
C. 0 ‘rtachadan yuqori;
D. Yuqori;
E. 0 ‘ta chidamli.
33. Qanday tuproqlar sho'rlangan toifaga kiradi?
A. Quruq qoldiq 0,3 % ko‘p bo'lsa;
B. Quruq qoldiq 0,3—1 %;
C. Quruq qoldiq 0,1—0,3 %;
D. Quruq qoldiq 1—2 %;
E. Quruq qoldiq 3 % dan ko'p bo‘lsa.
34. Quyi Amudaryo dahasidagi sizot suvlarining mineralizatsiya
darajasi.
A. Minerallashmagan;
B. 0 ‘rtacha minerallashgan (sho'rlangan);
C. Kuchli sho'rlangan;
D. Chuchuk;
E. Chuchukdan namakobgacha.
35. Quruqlikdagi tuproqlarda suvda yaxshi eruvchi tuzlar
migratsiyasini aniqlang.
A. Na2S04; MgS04; NaCl; CaCl2; MgCl2; KNOs; N aN 0 3va
hokazo;
B. Osh tuzi, gips, ohak, CaS04; N a,S04.
C. Na2S04; NaNO,; CaCO, gips, ohak va hokazo;
D. Epsomit, gips, osh tuzi, ohak va hokazo;
E. Osh tuzi, ohak, gips va hokazo.
36. M akkajo'xori uchinchi gidrom odul rayonida necha
marotabagacha sug'oriladi?
A. 2; В. 3; C. 5; D. 6; E. 7.